واکاوی انگیزه‌های خواجه نظام‌الملک در اداره کشور

برکسی پوشیده نیست که خواجه نظام‌الملک طوسی، تلاش‌های بسیاری برای آبادانی ایران نموده است. تلاش‌هایی که گویای وجود انگیزۀ بالایی در خواجه نظام‌الملک بود. پرسشی که گاه پژوهشگران تاریخ را بر آن می‌دارد که بیندیشند این است که به‌درستی، انگیزۀ این وزیر در انجام این تلاش‌ها چه بوده است. انگیزه (motive)، نیروهای درونی -بدنی یا روانی- است که از لحاظ تاثیرش در رفتار به هدفی متوجه است. به نظر می‌رسد عاملِ محرک برای رسیدن به هدف یا اهداف، انگیزه یا انگیزه‌هاست. روانشناسان انگیزه‌های فردی در پیشبرد خواسته‌ها و تلاش در اجتماع را به دو دستۀ ناآموخته و آموخته دسته‌بندی می‌کنند. انگیزه‌های آموخته نیز که پایۀ آنها انگیزه‌ها و استعدادهای ناآموخته و فطری هستند، ولی ظهور آنها به تاثیر عوامل اجتماعی است که خود به سه گروه، دسته‌بندی شده‌اند: انگیزه‌های اجتماعی عمومی یا مشترک، انگیزه‌های اجتماعی فرهنگی، انگیزه‌های اجتماعی فردی.اقدامات و کارهای وزیر توانای عصر سلجوقی، یعنی خواجه نظام‌الملک طوسی، از دیدگاه دانش روانشناسی، با محوریت شناخت انگیزه‌های این وزیر نامدار، تلاشی است که در این مقاله با آن آشنا خواهید شد.