مقایسۀ نگرش وزیرانۀ نظام‌الملک و دیدگاه دبیرانۀ بیهقی در باب اهمیت جایگاه قضاوت در حکومت سیاسی برپایۀ تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین وظیفه‌های هر حکومت سیاسی فصل خصومت و دشمنی و رفع عامل نزاع بین آحاد یک جامعۀ مدنی و تحقق عدالت اجتماعی به مفهوم واقعی آن است؛ و این امر میسر نمی‌شود مگر با وجود محاکم دادگستری و دیوان قضایی مستقل و حضور قاضیانی معدل و مزکی. به اعتقاد تمامی اندیشمندان وجود عدالت و مساوات در هر دوره و روزگاری و در هر مکان و جایگاهی یک ضرورت غیرقابل‌انکار است.تقابل دو دیدگاه وزیرانۀ خواجه نظام‌الملک طوسی و دبیرانۀ ابولفضل بیهقی در باب امر مهم قضا و قضاوت پایه‌های اصلی این پژوهش است. خواجه نظام‌الملک باتوجه به مقام سیاسی خویش قضاوت را در بسیاری از مواقع حق صاحبان قدرت می‌داند. قدرتی که خودآگاه یا ناخودآگاه دیدگاه‌های ایدئولوژیک خویش را در لایه‌های زیرین زبان پنهان کرده است. در تقابل با این نگرش بیهقی به‌عنوان یک مورخ و دبیر از میان قشر مردم متوسط جامعه با همۀ وابستگی به دربار غزنویان سعی می‌کند در باب قضاوت، جایگاه مردم عامه و فرودست و متظلم را در لایه‌های پنهانی زبان خویش به نمایش درآورد.با توجه به اینکه رویکرد نورمن فرکلاف به‌عنوان نظریه‌پرداز اصلی، نوعی تحلیل متن‌محور است که تلاش می‌کند سه سنت زبان‌شناسی یا گرامر کارکردی هلیدی، جامعه‌شناختی کلان فوکو و جامعه‌شناسی خرد اتنومتودولوژی را با یکدیگر تلفیق کند. برای تحلیل متن‌های برگزیده از سیاست‌نامه و تاریخ بیهقی از این تحلیل گفتمانی و مدل‌های سه‌گانۀ فرکلافی (توصیف، تفسیر و تبیین) استفاده شده است؛ تا بتوانیم این لایه‌های پنهانی متن‌ها را آشکار کنیم.