مساله شرّ از نگاه عرفا و حکمای اسلامی (با تکیه بر دیدگاه ملاصدرا و مولانا)

عدالت از دیرباز جزو بحث های چالش برانگیز در حوزه فسلفه اخلاق به حساب می آید و از جایگاه رفیعی برخوردار است، به طوری که در نگاه برخی فلاسفه، گاه عدالت به صورت کل اخلاق انگاشته شده و یا در تعریف جامع و البته کلی نگرانه ای که از تجمیع نظریات فلاسفه به دست می آید، عدل 'هر چیز در جای خود' تعریف می شود. همچنین در ادیان الهی، عدل جزو محورهای اصلی و بزرگترین هدف رسالت انبیا شمرده شده و آن ها ریشه تمام وجوه عدل را 'عدل الهی' دانسته اند که در مقابل آن مساله شرور مطرح گشت. بدین معنا که وجود شر با عدالت خداوند در تضاد است. در دین مبین اسلام نیز از ابتدا و در زمان صدر اسلام موضوع عدل الهی و شرور مورد بحث بسیار بوده است و اندیشمندان اسلامی درباره آن نظریات متفاوتی ارائه کرده اند. در این زمینه از سویی با نظریات حکما و فلاسفه و متکلمین روبرو هستیم و از سویی دیگر با نظریات متصوفه و عرفا که اگر چه این دو گروه در اصل یک مقصد و مقصود دارند اما می توان گفت مرکب آنان در رسیدن به مقصد کمی متفاوت است که طبیعتا باعث بروز دیدگاه های متفاوت می شود. دیدگاه هایی که به دلایلی مانند پراکنده بودن و یا ثقیل بودن مطالب مورد واکاوی قرار نگرفته و آثار اندکی به باز نشر آنان با زبانی امروزی تر کوشیده است. در این پژوهش به بررسی نظریات این دو دسته کوشیده‏ایم که به عقیده نگارنده در دوران حاضر که هجمه ی نظریات و شبهات بر ضد ادیان و اللخصوص اسلام در حال رسوخ به افکار عمومی است، بسیار لازم و ضروری می باشد. لازم به ذکر است، از آن جا که بررسی تمام نظریات کاری بس دشوار بوده و در قالب یک مقاله امکان پذیر نمی‏باشد، تمرکز اصلی این مقاله بر دیدگاه های دو اندیشمند به عنوان نمایندگان دو گروه، یعنی حکیم ملاصدرا و عارف بزرگ مولانا جلال الدین می باشد.