علل گرایش روشنفکرنمایان جامعه به تصوف

امروزه و در ایران معاصر بسیاری از به‌اصطلاح روشنفکران، در حمایت و هواداری از آموزه‌ها و انگاره‌های اهل ‌تصوف، عرفان را منبع معرفت‌زایی و مطلوب انگاشته و از اسلام و فقه می‌نالند و به‌نوعی به عرفان می‌بالند‌‌‌‌‌‌‌‌. اینان تلاش خود را به‌کار گرفته‌اند تا به‌نحوی عرفان را جایگزین فقه سازند، اما دریغا که اینان نه اسلام و فقه اسلامی را می‌شناسند و نه از عرفان و قواعد و ضوابط عرفانی چنان‌که باید، آگاه‌اند‌‌‌‌‌‌‌‌. پوشیده نیست که تحول و تکامل بشری، همواره مدیون و محصول خِردورزی و روشن‌اندیشی بوده، اما تفسیر و تلقی‌های سطحی و ساده‌انگارانه، روشنفکری را از معنا تهی ساخته و شوربختانه باید گفت که در عرف و ادبیات امروز جامعۀ ایرانی، به غَلط و غالبا، روشنفکری به جدال و مبارزه با دولت و در صف اپوزیسیون ایستادن، تحویل برده می‌شود؛ حال آن‌که روشنفکری به‌معنای واقعی آن، نوعی بعثت و بیداری است و لازمه‌اش اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی و رهاشدن از قید و بند خام‌اندیشی و خرافه‌باوری است و روشنفکر واقعی به مددِ ژرف‌اندیشی و آگاهی عمیق، از جریان عادی جامعه جدا شده و با چشمی نافذ و به دیده نقد به آن می‌نگرد‌‌‌‌‌‌‌‌. در این مقاله، پس از تعریف دقیق و جامعِ روشنفکری و اشاره به ماهیت عرفان و ‌تصوف و برخی اصول محوری صوفیان به بررسی ربط و ارتباط ‌تصوف و روشنفکری و دلایل و علل توجه روشنفکران به ‌تصوف و طرفداری از آن پرداخته شده و ضمن توضیح بی‌حاصل‌بودنِ این توجه به ‌تصوف، ناسازگاری ‌تصوف با اصالت و اعتبار و جایگاه شایستۀ اجتماعی و سیاسی انسان، بیان و تبیین شده است‌‌‌‌‌‌‌‌. در پایان نیز بر این نکته تاکید شده است که روشنفکرِ واقعی هیچ‌گاه به ترویج آیین ‌تصوف نپرداخته و به پیروی از مبانی و منهجِ ‌‌متصوفه فرا نمی‌خواند‌‌‌‌.