سَماع از منظر قرآن و اهل بیت(علیهم السلام)

آیین بدعت‌آمیز سماع که در عرف و ادبیات صوفیانه به چرخش‌ها و حرکات رقص‌گونه توام با حالت جذبه و هم‌آوا با نوای سا‌زها و نغمه‌های دل‌نشین اطلاق می‌شود، از جایگاهی ویژه و والا در فرهنگ اهل ‌تصوف و فرقه‌های صوفیانه برخوردار بوده و هست و اقطاب و اعاظم صوفیه نه‌تنها بر اهتمام به انجام و استمرار آن مهر تایید می‌زدند، بلکه آن را مستحسن و مایۀ شور و شعف می‌خواندند و همواره بر مشارکت در مجلس سماع که از آن به محفل وجد و فنا یاد می‌کردند، مشتاق و مصر بوده‌اند و بنا به برخی نقل‌ها - چنان‌که سیره و سنت صوفیان نیز گواه این مدعاست - حتی معدود صوفیان به ظاهر متشرعی که سماع را بدعت بارز دانسته و بدین جهت ناروا می‌شمردند نیز در خفا و خلوت از آن رویگردان نبوده‌اند‌‌‌‌‌‌‌‌. این آیین و عادت، ازآن‌جاکه همواره جزئی جداناشدنی از فکر و فرهنگ صوفیانه بوده است، از دیرباز شاخصه شاخص و نماد بارز صوفی‌گری نیز به‌شمار رفته است‌‌‌‌‌‌‌‌. بسیاری از صوفی‌مسلکان نیز که در جای‌دادن و جاودانه‌ساختن سماع در سنتِ صوفیانه و در دویرۀ درویشان، نقشی بسزا و برجسته داشته‌اند، سماعِ صوفیانه را با عبارات آکنده از آرایه‌های ادبی ستوده و بسان برخی سران و سرآمدان صوفیه در صدد ارائه تفسیرهای نمادگرایانه از سماع برآمده‌اند‌‌‌‌‌‌‌‌. در این مقاله ضمن بیان معنا و جایگاه سماع و همچنین اشاره به آیین‌های بدعت‌آمیز ملازم با آن در سنتِ صوفیانه و دیدگاه سردمداران صوفیه در باب سماع، با استناد به آیات قرآن کریم و استشهاد به متون روایی، به تبیین نگاه و نظرگاه اسلام و به ویژه شیعه، دربارۀ سماع و دست‌افشانی و مناسک آیینی مرسوم در مجالس سماع - همچون: خرقه‌دری، شطح و طامات‌گویی، نشئگی و نوشیدن مسکرات - پرداخته شده است‌‌‌‌‌‌‌‌. چنان‌که عالمان شیعی و شریعت‌مدار نیز اذعان و بر آن تاکید کرده‌اند، اصرار و اهتمام ‌‌متصوفه بر برگزاری مجالس سماع همراه با رقص و غنا و اجرای برنامه‌های بدعت‌آلود، مهر تاییدی است بر شریعت‌گریزی ‌‌متصوفه و گواه گویایی است بر گرایش این فرقه به انحراف از منهج و مسیر اسلام‌‌‌‌.