مبانی تدوین طرح جامع مدیریت کاهش خطرپذیری برای میراث فرهنگی با تاکید بر زلزله بر اساس تجربیات کشور ژاپن-مطالعه موردی بازار قیصریه لار

'در بیشتر نقاط کشور ایران به دلیل برخورداری از پیشینه تاریخی قوی، بناها و آثار میراث فرهنگی پراکنده‌اند. از طرف دیگر طیف متنوعی از بلایای طبیعی از پتانسیل وقوع در گستره قابل‌توجهی از سرزمین ایران برخوردارند. به‌طور مثال؛ واقعیت موجود در مورد مخاطره زلزله بیان می‌نماید که فلات ایران بر روی نوار لرزه‌خیزی آلپ-هیمالیا قرارگرفته است که حدود 8% از زلزله‌های دنیا و حدود 17% از زلزله‌های بزرگ دنیا بر روی آن اتفاق می‌افتد.باوجود تلاش‌های مدیریتی و مهندسی که در زمینه حفاظت از زیرساخت‌های ساخت انسان در برابر وقوع بلاهای طبیعی و غیرطبیعی صورت گرفته است، صرف‌نظر از میزان موفقیت آن‌ها، به جرات می‌توان گفت در زمینه حفاظت از بناهای میراث فرهنگی در رویارویی با انواع مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی هنوز تلاش قابل‌توجهی صورت نگرفته است. این در حالی است که بیشتر ساختمان‌های تاریخی موجود در کشور به دلیل قرار داشتن در معرض مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت و آسیب‌پذیری بالقوه آن‌ها ناشی از تکنولوژی ساخت قدیمی (ساختمان‌های بنایی خشتی گلی و سنگی) تغییرات ایجادشده در محیط قرارگیری آن‌ها، پیری و فرسودگی بناها و دیگر عوامل ذاتی از خطرپذیری بالایی در مواجهه با انواع مخاطرات برخوردارند.بیشتر بودجه‌های هزینه شده برای بناهای میراث فرهنگی صرف حفاظت نمودن از آن‌ها در برابر عوامل مخرب روزمره و بارهای بهره‌برداری می‌شوند و تمهیداتی که اجرا می‌شوند بیشتر از جنس مرمت و تعمیر بناها هستند. این در حالی است که در صورت وقوع مخاطرات به‌صورت ناگهانی، راهکارهای اجراشده نقش موثری بازی نمی‌نمایند. در اینجا کمبود اجرای راهکارهای مختلف کاهش آثار مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی احساس می‌شود. به‌طور مثال؛ راهکار موثر برای کاهش ریسک وقوع زلزله، مقاوم‌سازی سازه‌ای است که با توجه به بافت و تکنولوژی مورداستفاده در ساخت بناهای تاریخی از فن‌آوری متفاوتی نسبت به مقاوم‌سازی بناهای نوین برخوردار است.با توجه به اینکه بیشتر بناهای میراث فرهنگی کشور توسط طیف متنوعی از مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی مورد تهدید قرار دارند، لازم است برنامه‌ای جامع و فرا‌گیر برای کاهش ریسک‌های متوجه این بناهای ارزشمند در مقیاس‌های ملی، منطقه‌ای و محلی تدوین شود تا بدین ترتیب هیچ‌یک از ابنیه تاریخی کشور مورد چشم‌پوشی قرار نگیرند. راه‌حل مفید در این زمینه، تدوین یک چارچوب کاری قابل‌اجرا برای مدیریت جامع ریسک ساختمان‌های میراث فرهنگی کشور و در نوع پیشرفته آن، طراحی سامانه مدیریت بناهای میراث فرهنگی کشور است. به‌منظور ارائه یک الگوی عملی در این زمینه، سایت بازار قیصریه لار با استفاده از چارچوب نظری ارائه‌شده توسط سازمان ایکرام و بر اساس تجربیات کشور ژاپن موردمطالعه قرارگرفته است و طرح مقدماتی کاهش خطرپذیری آن در مقاله ارائه می‌شود. هدف از نگارش مقاله حاضر، ارائه رویکرد جامع برای کاهش ریسک ساختمان‌های تاریخی کشور است. روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی است و یافته‌های مهم آن عبارت‌اند از طراحی الگوی مدیریت جامع ریسک بناهای تاریخی و توسعه سامانه مدیریت آثار تاریخی برای ایران.'