تحلیل خطر زمین‌لرزه آثار میراث فرهنگی در منطقه زاگرس

در سال‌های اخیر حفاظت از بناهای تاریخی در برابر تخریب های ناشی از زلزله در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. ابنیه های تاریخی به دلیل جنبه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به عنوان یک میراث معماری برای جوامع صنعتی و مدرن محسوب می‌شوند. این بناها علاوه بر سوابق و ارزش تاریخی، در صنعت گردشگری نیز بسیار حائز اهمیت هستند و وجود بناهای تاریخی و ماندگار در کشورها اغلب به عنوان جاذبه اصلی شهرها و کشورها محسوب می‌گردند. در این راستا باتوجه به قرارگیری ایران در کمربند زلزله‌خیز آلپ- هیمالیا، تعیین و بررسی عواملی نظیر درجه لرزه‌خیزی منطقه، واکنش منطقه در برابر زمین‌لرزه، پیش‌بینی خسارات ناشی از زمین‌لرزه و در نهایت برآورد مقاوم سازی سازه در برابر زمین‌لرزه و استفاده از نتایج نقشه‌های ریسک تلفیقی در مدلسازی‌های عددی بناها و آثار میراث فرهنگی از اولویت خاصی برخوردار است. گستره‌ی مطالعاتی در منطقه زاگرس از دیدگاه لرزه‌زمین‌ساختی دارای لرزه‌خیزی پراکنده و ناپیوسته است. این ناحیه پهنه گسترده‌ای از شمال غرب تا جنوب شرق ایران را شامل می شود و چندین استان بزرگ و مهم کشور را در بر می گیرد. بنابراین باید نسبت به تحلیل خطر زلزله به منظور استفاده از نتایج آن در بهسازی لرزه ای بناهای مهم تاریخی، گردشگری و دیگر ابنیه‌ها اقدام نمود. در این پژوهش سه منطقه در بخش های مختلف زون زاگرس (شمالی، میانی و جنوبی) برای تحلیل خطر زمین لرزه و مدل سازی لرزه ای انتخاب شده است. این مناطق از نظر زمین شناسی و ساختار ، همچنین از نظر لرزه خیزی و زمین لرزه ها ویژگی های منحصر به فردی دارند. بنابراین مطالعات لرزه ای بر روی بافت های تاریخی در این نواحی و مقایسه نتایج آن ها با یکدیگر، در ارائه تصویری روشن از تاثیر زلزله های محتمل آتی بر بناهای تاریخی این مناطق کمک بسیاری می کند. بنابراین در این پژوهش با توجه اهداف و نتایج آن، و توجه به همه شواهد و محاسبات و تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته گسل‌های و پهنه گسلی مختلف، که با ریسک لرزه‌ای بالا که بیشترین خطر زمین‌لرزه و میزان تخریب را برای بناها و آثار میراث فرهنگی در منطقه زاگرس ایجاد می‌کنند، شناسایی گردید. در نهایت با استفاده از تمامی نقشه‌های پهنه‌بندی ریسک تهیه شده برای گستره مطالعاتی و تلفیق داده‌ها و نتایج حاصل از آن‌ها، نقشه اولویت‌بندی مناطق پرخطر در زون زاگرس با استفاده فاکتورها به عنوان نتیجه پژوهش تهیه گردید. بر اساس نقشه ریسک تهیه شده، اولویت‌های 1 و 2 در زاگرس شمالی، اولویت 3 در منطقه زاگرس میانی، اولویت‌های خطر 4 تا 6 در زاگرس جنوبی با مقادیر شتاب 0.35 تا 0.5 گال با بیشترین مقدار ریسک لرزه‌ای را دارند و جهت انجام پروژه‌های بهسازی لرزه‌ای و مدلسازی پیشنهاد می‌گردد. اولویت‌های ذکرشده به عنوان مناطق با اولویت‌های 7 گانه جهت انجام پروژه‌های بهسازی لرزه‌ای بناهای تاریخی و استفاده از نتایج کمی ارائه شده در نقشه نهایی جهت مدل‌سازی‌های عددی آثار میراث فرهنگی در منطقه زاگرس پیشنهاد می‌گردند تا با افزایش دقت نتایج، عدم قطعیت‌های حاصل از آن‌ها کاهش یابد.