جمعه مسجد اردبیل، تحقیقات فنی و سازه‌ای

جمعه مسجد اردبیل که روزگاری مسجد جامع شهر اردبیل بوده، امروز در محله 'جمعه مسجد' بر روی تپه‌ای در کنار بلوار شهید آیت‌الله مدنی، در مرکز شهر اردبیل قرار دارد. این مسجد مستطیلی به ابعاد تقریبی می‌باشد که از دو قسمت اصلی یعنی یک گنبدخانه و یک ایوان مستطیل شکل که از سمت شمال به آن متصل است تشکیل می‌شود. در این مقاله ابتدا لرزه‌خیزی منطقه مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس به معرفی سازه جمعه مسجد، نتایج آزمایشات ژئوتکنیک و مقاومت مصالح، آسیب‌شناسی سازه‌ای بنا، مدل‌سازی و تحلیل عددی به روش اجزا محدود و در نهایت به طرح پیشنهادی پرداخته می‌شود. با توجه به نتایج بررسی‌ها، ترک‌های اصلی بنا، و دیوارهای پیرامونی و همچنین دالان‌های دو طرف ایوان، ناشی از بار ثقلی زیاد گنبد و ایوان بوده، به نحویکه علت فروریزش گنبد و ایوان، جابجایی‌های بیش از حد مجاز همین اجزا و مصالح بوده است. البته نباید از نشست نامتقارن زمین در مجموعه و تاثیر ترکیبی آن در چگونگی گسترش ترک‌ها در دیوارهای پیرامونی غافل شد. با توجه به فعال بودن منطقه از نظر لرزه‌خیزی تثبیت و استحکام بخشی بنا و بالاخص ساقه باقی‌مانده از گنبد ضروری به نظر می‌رسد. با توجه به وضعیت نشست نامتقارن ساخت ایوان بلامانع است، اما ساخت گنبد جدید باید با سیستم سبک انجام شود. تثبیت زمین در زیر پایه‌ها ضروری و در پیرامون بنا برای جلوگیری از رانش پیشنهاد می‌گردد.