نقش مدرسه شوکتیه در گسترش فرهنگ دانشگاهی در شهربیرجند

از نمودهای ورود اندیشه تجدد در ایران عصر قاجار، افتتاح مدارس به شیوه نوین بود. تاسیس این مدارس نمود شکل گیری فرهنگ علمی مدرن و عرفی بود که در سال­های بعد به صورت فرهنگ دانشگاهی بروز یافت. اولین تلاشها برای افتتاح این گونه مدارس توسط امیرکبیر با تاسیس مدرسه دارالفنون صورت گرفت. تلاش بعدی توسط میرزا حسن رشدیه انجام شد. پیش از گشایش این مدارس، آموزش در کشور سنتی و مکتبخانه ای بود. و همزمان با آن در مدارس علمیه نیز به فراگیری علوم دینی پرداخته می­شد. جنوب خراسان نیز از این انقلاب عظیم بی­نصیب نماند، به طوری که اولین مدرسه جدید در این شهر به نام شوکتیه در ذی الحجه 1326ه.ق بوسیله شوکت­الملک اول در بیرجند و سپس در دیگر نواحی قاینات تاسیس شد. این بنا ابتدا به صورت حسینیه و بعد به مدرسه تغییر کاربری داد. این مدرسه سهم قابل توجهی در غنای علمی و فرهنگی بیرجند، خراسان بزرگ و دیگر مناطق کشور داشته و برخی دانش آموختگان آن در سطح ملی و بین المللی درخشیده و خدمات شایانی را به جامعه علمی تقدیم کرده­اند. در واقع این مدارس به جوانان فرصت می­داد تا در راه اصلاحات قدم بردارند، به طوری که می­توان گفت نشر افکار آزادی خواهانه و مبارزه با خرافات در عصر ناصری از برکت تربیت یافتگان همین مدارس نوین بوده است. مقاله حاضر در صدد است با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی نقش مدرسه شوکتیه در گسترش فرهنگ دانشگاهی شهر بیرجند بپردازد.