تحلیل واکنش ضربه اثرات شوک‌های نامتقارن نرخ ارز بر شاخص قیمت مصرف کننده در ایران

هدف: هدف این مطالعه، تحلیل اثرات شوک‌های نامتقارن نرخ ارز (شوک‌های مثبت و منفی) بر شاخص قیمت مصرف‌کننده در ایران طی دوره 1990 تا 2022 است. روش‌شناسی: این پژوهش با رویکردی کاربردی انجام شده و داده‌های مربوط به ایران در دوره زمانی 1990 تا 2022 را شامل می‌شود. برای تحلیل روابط میان متغیرها از مدل تصحیح خطای برداری (vecm)، تحلیل واکنش ضربه (irf) و تجزیه واریانس خطای پیش‌بینی (fevd) بهره‌گیری شد. متغیرهای اصلی شامل نرخ ارز، شاخص قیمت مصرف‌کننده، شاخص قیمت واردات، عرضه پول و قیمت جهانی نفت بوده که داده‌های آنها از منابع بین‌المللی مانند بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و فدرال رزرو استخراج شده‌اند. یافته‌ها: نتایج تحلیل واکنش ضربه نشان داد که شوک مثبت نرخ ارز در میان‌مدت و بلندمدت منجر به افزایش شاخص قیمت مصرف‌کننده می‌شود، در حالی که شوک منفی منجر به کاهش آن می‌شود. همچنین، تحلیل تجزیه واریانس نشان داد که در بلندمدت، شوک‌های مثبت و منفی نرخ ارز به ترتیب 13.92٪ و 18.50٪ از تغییرات شاخص قیمت مصرف‌کننده را توضیح می‌دهند، که نسبت به سایر متغیرها بیشترین سهم را دارند. نتیجه‌گیری: رابطه‌ای مستقیم و معنادار میان شوک‌های نامتقارن نرخ ارز و شاخص قیمت مصرف‌کننده در ایران وجود دارد. افزایش یا کاهش نرخ ارز به ترتیب منجر به افزایش یا کاهش cpi می‌شود. این رابطه در میان‌مدت و بلندمدت پایدار است و از آن‌رو برای سیاست‌گذاران پولی اهمیت فراوانی دارد.

impulse response analysis of the effects of asymmetric exchange rate shocks on the consumer price index in iran

objective: this study aims to analyze the effects of asymmetric exchange rate shocks (positive and negative) on the consumer price index (cpi) in iran during the period from 1990 to 2022. methodology: this applied research utilized time-series data from iran over the period 1990–2022. the analysis was conducted using the vector error correction model (vecm), impulse response function (irf), and forecast error variance decomposition (fevd). the main variables included exchange rate (positive and negative shocks), cpi, import price index, money supply, and global oil prices. data were obtained from international sources such as the world bank, international monetary fund, and federal reserve. findings: the impulse response analysis revealed that a positive exchange rate shock leads to an increase in the cpi, while a negative shock results in a decrease, in both the medium and long term. the variance decomposition results showed that, in the long run, positive and negative exchange rate shocks explain 13.92% and 18.50% of cpi changes, respectively—making them the most influential factors among the examined variables. conclusion: there is a direct and statistically significant relationship between asymmetric exchange rate shocks and the cpi in iran. increases in the exchange rate drive up consumer prices, whereas decreases reduce them. this relationship remains stable over the medium and long term and should be carefully considered in monetary policymaking.