«جهش» در مثنوی: شیوه‌ای در برون‌رفت از بن‌بست گفتمانی

ایده‌ها و مباحث کلامی، دینی و عرفانی در مثنوی عمدتا از طریق حکایت و داستان‌ها ارائه شده است.آنجا که مفاهیم متقابلی چون جهد و توکل، فقر و غنا، جبر و اختیار، عقل و عشق که در مباحثات کلامی نیز مناقشه‌آمیز هستند، موضوع داستان‌پردازی شده، گاه پایان‌بندی و نتیجه‌گیری داستان در تضاد با منطق گفتمانی داستان قرار می‌گیرد و آن زمانی است که منطق گفتمانی یکی از گفتگوگران که از قضا شخصیت مخالف ِقهرمان داستان است، به لحاظ عقلی، عرفی، اجتماعی و حتی دینی درست یا درست‌تر می‌نماید و داستان با بن‌بست گفتگویی مواجه می‌شود. در چنین وضعی، مولوی با وارد کردن امر متافیزیکی مسیر گفتگو را بر خلاف روند معقول و منطقی به جانب پارادایم گفتمانی دیگری هدایت می‌کند. آلبر کامو این برون رفت و توسل به امر فراطبیعی را «جهش» می‌نامد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی با استناد به نظر کامو و آرای فلسفی کیرکگارد، داستان‌های «پادشاه و کنیزک»، «شیر و نخچیران» و «آن که در روزگار داوود دعا می‌کرد که مرا روزی بی‌رنج ده» را مبنای بررسی قرار داده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد که مولوی در هر سه داستان با وارد کردن امر متافیزیکی مانند عمل مبتنی بر الهام و مکاشفه در خلوت و محراب و آمدن عنصری الهی، داستان را از بن بست گفتمانی خارج می‌کند. این جهش به میانجیِ نمادپردازی به مثابه امری تمامیت‌بخش، رمزگشایی و تفسیرهای دینی و عرفانی خود را توجیه‌پذیر می‌کند و رای قطعی صادر می‌کند.

leap in masnavi: a way to get out of the discoursive impasse

in masnavi, theological, religious and mystical ideas and topics are mainly presented through anecdotes and stories. oppositions such as jahd and tavakkol, faghr and ghina, reason and love, which are also controversial in theology discussions, become the subject of storytelling, the ending and conclusion of the story contradicts the discourse of the story. in such a situation, by introducing the metaphysical aspect of the discourse, molavi directs the story to another discourse paradigm. albert camus calls this departure and appeal to the supernatural leap. this research, in a descriptive analytical method, based on the opinion of camus and the philosophical views of kierkegaard are analyzed the storiesthe king and the maid, the lion and the animals and the one who prayed for a in the livelihood without effort. the result of the study shows that in all three stories, maulvi takes the story out of the discursive impasse by introducinga metaphysical matter such as inspiration and revelation and other divine elements.