روش تفسیری احمد خلیلی در جواهر التفسیر

جواهر التفسیر: انوار من بیان التنزیل از آثار تفسیری اِباضیه تنها فرقۀ بازمانده ازخوارج تالیف عالم معاصر احمد بن حَمَد خلیلی است. مطالعۀ کنونی با هدف معرفی همین تفسیر صورت می‌پذیرد و بنا ست که در آن مهم‌ترین ویژگی‌های اثر و آراء مولفش مرور، و روش تفسیری و مبانی او بازشناسی شود. می‌خواهیم از این دفاع کنیم که استفادۀ مولف اثر از روش تفسیر قرآن با قرآن بارز‌ترین ویژگی آن است؛ مولف برپایۀ مبانی خاص خود به این شیوه توجه نشان می‌دهد و در تفسیر قرآن با قرآن نیز بر شگردهای ویژه‌ای هم‌چون توجه به تناسب آیات، سیاق و تفسیر موضوعی اتکاء دارد. نیز، بنا ست نشان دهیم که مولف به تفسیر از نگاه اصلاحگر دینی می‌نگرد، بر ضرورت بازفهم قرآن برای اصلاح دینی معتقد است، و گذشته از این‌ها همه، اقوالی در حمایت از اندیشه‌های کلامی اباضیه و نقد آراء دیگر فرقه‌ها عرضه می‌کند؛ اقوالی که قرائت متفاوت اباضیه از آیات قرآن را در آن‌ها می‌توان بازشناخت.

aḥmad al-khalīlī’s interpretive method in jawāhir al-tafsīr

jawāhir al-tafsīr: anwār min bayān al-tanzīl is one of the exegetical works of the ibāḍiyya - the only surviving sect of al-khawārij - authored by the contemporary scholar aḥmad b. al-ḥamad al-khalīlī. the present study is done with the aim of introducing this interpretation, and it is intended to review the most important features of the work and its author’s opinions, and to recognize his interpretation method and principles. we want to defend that the author’s use of the method of interpreting the qurʾān with the qurʾān itself is its most obvious feature; the author pays attention to this method based on his own principles, and in interpreting the qurʾān with the qurʾān, he also relies on special techniques such as paying attention to the appropriateness of the verses, the context, and the thematic interpretation. also, in order to show that the author looks at the interpretation from the point of view of a religious reformer, he believes in the necessity of reinterpreting the qurʾān for religious reformation, and apart from all this, he criticizes the interpretive theories of many of muslim sects other than ibāḍīyya and offers statements in support of the theological ideas of his ibādī co-religionists; statements in which the different ibādī understandings of the quranic verses can be recognized.