کاربرد دوگانۀ اِسراف در قرآن: تحلیلی معناشناختی

مادۀ س‌ر‌ف در قرآن کریم 23 مرتبه در صورت‌های صرفی مختلف به‌کار رفته است. از این تعداد، صورت اسم فاعلی (مُسرِف، مُسرِفین / مُسرِفون) به‌علاوه یک مورد الحاقی (مَن اسْرَفَ) در 16 کاربرد آمده است و تنها 7 کاربرد دیگر از این ریشه، صورت‌های صرفی غیرآن به‌خود گرفته‌اند. به‌رغم تفاوت معنادار کاربردها، درک از اسراف در تراث تفسیری و در فرهنگ اسلامی به ویژه در دوره معاصر در نظریه‌های اقتصاد اسلامی بیشتر مبتنی بر کاربردهای 7 گانه صورت‌بندی شده است. این پژوهش برآن است تا با روی‌کرد معناشناسی ساخت‌گرا به این پرسش پاسخ دهد که دو دسته کاربردها از مادۀ س‌ر‌ف چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ مهم‌ترین نتیجه در تمایز کاربردها آن است که ساخت اسم فاعلی المُسرِفین در قرآن کریم از سطح معنا ارتقاء یافته و تبدیل به اصطلاحی به معنای گروهی مقابل‌انبیاء است که عمل‌کردشان مخالف فرمان‌های الهی است، اما دیگر ساخت‌های صرفی این ماده در سطح معنا باقی مانده‌اند و معادل نوعی رفتار ناپسند و ناهنجار به شمار می‌روند، معنایی که امروزه بیشتر در فهم از اسراف در قرآن کریم به مثابه نوعی ناهنجاری رفتاری و اخلاقی از آن یاد می‌شود.

the dual usage of isrāf in the qurʾān: a semantic analysis

the root srf is used in the holy quran 23 times in different forms. out of this number, the form of active noun (al-musref, al-musrifīn/ al-musrifūn) plus an additional case (man asrafa) is found in 16 uses, and only 7 other uses of this root have other forms. despite the significant difference in applications, the understanding of israf in the interpretive tradition and in islamic culture, especially in the contemporary period, is based on 7 applications in islamic economic theories. this research aims to answer this question with the approach of constructivist semantics, what are the differences between the two categories of uses of the word &iserf& from each other? the most important result in differentiating the usages is that the construction of the active noun &al-musrafin& in the holy qur’an has been upgraded from the level of meaning and turned into a term meaning a group against the prophets whose actions are against divine commands, but the other morphological constructions of this article remain at the level of meaning. they have remained and are considered equivalent to a kind of obscene and abnormal behavior, a meaning that today is mostly mentioned in the understanding of israf in the qurʾān as a kind of behavioral and moral abnormality.