خاستگاه اختلاف خوانش مفسران در تفسیر عبارت کن فیکون

متن قرآن از نگاه اکثر عالمانِ مسلمان یک‌سان و مصون از تحریف است؛ اما گاهی در تفسیر یک آیه اختلاف مفسران منجر به تقابل آراء شده است. مفسران عبارت کن فیکون  را ذیل دو گونه کلی خوانش مجازی و حقیقی تفسیر کرده‌اند. این اختلاف خوانش‌، جبر و اختیار مخلوق را در تکوین رقم‌زده است. طبق یافته‌های تحقیق، منشاء این اختلاف، بیش‌تر در مبانی، روش و گرایش مفسر خودنمایی می‌کند. در حوزه مبانی مفسر اختلاف قرائات و اعراب، حجیّت ظواهر و زبان قرآن از عوامل موثر در اختلاف آراست. در تفسیر عبارت کن فیکون، مفسران اهل سنّت از سه روش تفسیر قرآن با قرآن، قرآن با روایات و قرآن با قول صحابی و تابعی بهره برده‌اند؛ اما مفسران امامیه فقط به تفسیر با آیات قرآن و روایات معصومین (ع) بسنده کرده‌اند. گرایش مفسر نیز در مباحث کلامی، فلسفی، عرفانی و اعتقادی در اختلاف خوانش آنان بسیار موثر است. هرچند جایگاه تفسیر به دلیل بشری بودن آن، از متن قرآن جداست؛ اما بررسی خاستگاه این تفاوت‌ها، در انتخاب و گزینش خوانش‌ها و کشف افق‌های روشنی از مراد الهی و عمل به آنها کارگشا ست.

the origin of interpreters’ differing readings in the exegesis of the phrase be, and it is

the text of the qurʾān is considered consistent and protected from distortion among most groups; however, sometimes the difference in interpretation of a verse by commentators has led to conflicting opinions. the phrase “kun fa-yakūn” (be, and it is) has been interpreted under two general categories: allegorical and literal readings. this difference in interpretation has shaped the concepts of determinism and free will in creation. according to research findings, the origin of this difference lies mostly in the foundations, methods, and inclinations of the interpreter. in the realm of foundational principles, differences in recitations and arabic grammar, the authority of apparent meanings, and the language of the qurʾān are among the influential factors in differing opinions. in the interpretation of the phrase “kun fa-yakūn” sunni interpreters have utilized three methods: interpretation of the qurʾān by the qurʾān, the qurʾān with traditions, and the qurʾān with the sayings of companions and followers; however, imami interpreters have limited themselves to interpretation with qurʾānic verses and traditions of the infallibles. the interpreter’s inclination in theological, philosophical, mystical, and doctrinal discussions is also very influential in their differing readings. although the place of interpretation, due to its human aspect, is separate from the text of the qurʾān, examining the origins of these differences is helpful in selecting readings and uncovering clear horizons of divine intent and acting upon them. this article, through library research and a descriptive-analytical method, has examined &the origin of the difference in interpreters’ readings in the interpretation of the phrase “kun fa-yakūn”.