مبانی معرفت‌شناختی قرآن از دیدگاه طباطبایی و دلالت‌‌های آن در مسائل تربیتی

شناخت و ادراک انسان ازجملۀ مباحث فلسفی است که در مکاتب فکری گوناگون به فراخور سایر اندیشه‌‌های آن مکاتب تبیین شده است. موضوعاتی چون ماهیت، امکان، ابزار‌ها و مراتب شناخت همواره میان اهل نظر مورد بحث و اختلاف بوده است. از سوی دیگر، شناخت و معرفت از ارکان اساسی تربیت به شمار می‌رود. ازاین‌رو باورِ ما نسبت به آن در سامان‌دهی نظام تربیتی تاثیر قابل‌توجّهی خواهد داشت. یکی از فیلسوفان مسلمان که در تفسیر خویش بر قرآن کریم توجه وافی به مباحث معرفت‌شناختی نشان داده، سیدمحمدحسین طباطبایی است. در این مطالعه بنا داریم که مبانی معرفت‌شناختی وی در تفسیر المیزان را بازشناسیم و دست‌آورد‌های این مبانی را در بحث از دیگر مولّفه‌‌های نظام تربیتی هم‌چون اهداف، اصول و روش‌ها پی‌جویی کنیم. بنا ست از این دیدگاه دفاع کنیم که طباطبایی معتقد است از نظرگاه قرآن، معرفت به معنای مطلقِ آگاهی است که به کمک حسّ و عقل و وحی امکان‌پذیر می‌گردد و دارای مراتبی است؛ هم‌چنان‌که وی معتقد است قرآن تسبیح خدا را هم‌چون شیوه‌ای برای دست‌یابی به معرفت می‌داند، مهار نفس و بازداشتن آن از اشتغال به بدن را نیز برای دست‌یابی به معرفت امری ضروری بازمی‌نُماید، و اسوه‌پردازی، آموزش مستدل و دوری از تحمیل، و تقویت تفکّر نقادانه را از روش‌‌های تربیتی هماهنگ با این مبانی می‌شناسانَد.

epistemological foundations of qurʾān from ṭabāṭabāyī’s point of view and its implications in educational issues

human cognition and perception is one of the philosophical topics that have been explained in different schools of thought by referring to other ideas that the followers of that school have. subjects such as the nature, possibility, tools and levels of knowledge have always been discussed and disputed among opinionated people. on the other hand, knowledge is one of the basic elements of education. therefore, our belief about it will have a significant effect in organizing the educational system. one of the muslim philosophers who has shown great attention to epistemological issues in his commentary on the holy qurʾān is sayyed mohammad hossein tabatabayi. in this study, we intend to recognize his epistemological foundations in his commentary book al-mizan and seek the achievements of these foundations in the discussion of other components of the educational system; such as goals, principles and methods. this study aims to reveal that ṭabāṭabāyī believes that from the point of view of the qurʾān, knowledge is the absolute meaning of consciousness, which becomes possible with the help of sense, intellect, and revelation, and it has levels. in tabatabayi’s point of view, the qurʾān considers the glorification of god as a way to gain knowledge, it also considers self-restraint and stopping it from engaging with the body as a necessary thing to gain knowledge. also he believes that providing a moral model, reasoned education and avoiding imposition, and strengthening critical thinking are qurʾān’s educational methods that are compatible with these principles.