اکتشاف گوهرسنگ ساتین‌‌اسپار برای اولین بار در ایران، زون زاگرس چین‌خورده، منطقه فارس

زون زاگرس چین‌‌خورده در منطقه فارس عمدتا متشکل از سازندهای تبخیری، آواری و کربناته است. در مناطق جنوب و جنوب‌‌غرب استان فارس در زون زاگرس چین‌‌خورده (سازند‌‌های گچساران و بختیاری) کانی‌‌سازی ژیپس در قالب گوهرسنگ ساتین‌‌اسپار و سلنیت رخ داده است. در تعریف یک گوهرسنگ ویژگی سختی، دوام و زیبایی از مولفه های مهم هستند اما گاهی وجود یک ویژگی نوری و پدیده گوهرشناختی در یک کانی می‌‌تواند بسیار قابل توجه باشد و یک کانی معمولی را در گروه گوهرسنگ‌‌ها جای دهد. کانی ژیپس با وجود سختی حدود 2 نمی‌‌تواند به عنوان یک گوهرسنگ شاخص پذیرفته شود؛ اما کانی ساتین‌‌اسپار با همان ترکیب و سختی مشابه، به علت دارا بودن پدیده نوری چشم گربه‌‌ای و یا به تعبیری درخشش شناور و همچنین بلورهایی بزرگ (بیش از 150 سانتی متر طول و 50 سانتی متر عرض در محدوده اکتشافی) توانسته است از ژیپس متمایز گردد. این پدیده نوری زیبا که ناشی از آرایش منظم و موازی فیبرهای ساتین‌‌اسپار است، این کانی را در دنیا به عنوان یک گوهرسنگ محبوب معرفی کرده است. در پژوهش حاضر شناسایی این کانی نخست بر اساس ویژگی های فیزیکی و سپس با استفاده تجزیه به روش پراش پرتوی اشعه ایکس2 صورت پذیرفت. هچنین با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی3 آرایش و ساختار بلورهای فیبری و خواص نوری آن مورد بررسی قرار گرفت. با هدف بررسی وضعیت تراش و پالیش پذیری ساتین اسپار، چندین نمونه از این گوهرسنگ نیز برای تراش فانتزی و ساخت وسایل تزئینی انتخاب گردید. اکتشاف گوهرسنگ ساتین‌‌اسپار برای اولین بار در ایران در منطقه فارس می‌‌تواند الگویی برای اکتشاف آن در سایر سازند‌‌های تبخیری کشور باشد و مواد اولیه مورد نیاز برای بازارهای مصرف و کارگاه‌‌های تولیدی محصولات مرتبط با این گوهرسنگ را در کشورهای آسیای شرقی نظیر چین، هند، تایلند و دیگر کشورها را تامین کند.

first satin spar gemstone exploration in iran folded zagros zone, fars region

the folded zagros zone in the fars region mainly includes evaporate, clastic, and carbonate formations. gypsum mineralization occurred in the form of satin spar and selenite, in the south and southwest of fars province in the folded zagros zone (gachsaran and bakhtiari formations). hardness, durability, and beauty factors are important components, but sometimes an optical feature and a gemology phenomenon in a mineral can put it in the gemstone group. gypsum's hardness is about 2, and usually it cannot be accepted as a gemstone, but satin spar with the same composition and hardness, due to the cat eye or chatoyancy phenomenon (more than 150 cm long and 50 cm wide in the exploration range), has been able to distinguish itself from gypsum. this beautiful light phenomenon that results from the regular and parallel arrangement of satin fibers has made this mineral a favorite in the world. in the present study, the mineral was first identified by physical properties and then by x-ray powder diffraction (xrd) analysis. they were also examined by scanning electron microscopy (sem) for its structure and also the structure of fiber crystals and their optical properties. for the purpose of examining the polishing condition of satin spar, several examples of this gemstone were also selected for fantasy and cabochon cut and making decorative objects. for the first time in iran, exploration of satin spar's gemstone in the fars region can be a model for its discovery in other evaporative formations in the country as well as, providing raw materials for the market and workshops of gemstone-related products in eastern asian countries. to supply the east like china, india, thailand and other countries.