مقایسه کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی مفراح (nepeta crispa l.) در رویشگاه های اصلی و شرایط زراعی

مفراح (nepeta crispa l.) از خانواده نعناعیان و از جمله گیاهان انحصاری و در حال انقراض ایران می باشد. این گیاه به صورت وحشی و خودرو در قسمت هایی از ارتفاعات استان همدان می روید. از نظر درمانی دارای خواص ضدنفخ، ضدالتهابی، ضددرد، ضد باکتری و قارچ می باشد. این تحقیق با هدف آنالیز ترکیبات اسانس گیاه مفراح برداشت شده از رویشگاه های طبیعی و کشت شده در مزرعه انجام شد. گیاه مفراح در اوایل مرداد ماه از دو رویشگاه (ارزان فود و گشانی) در مرحله رویشی جمع آوری و در سایه با شرایط دمایی 25 درجه خشک شد. همچنین بذرهای حاصل از گیاهان برداشت شده از رویشگاه اصلی در مزرعه تحقیقاتی کشت شد و در مرحله رویشی برداشت و در شرایط مشابه خشک گردید. استحصال اسانس نمونه های گیاهی با استفاده از دستگاه کلونجر صورت پذیرفت و آنالیز اسانس ها با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی (gc) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (gc-ms) انجام گردید. میزان درصد اسانس در نمونه جمع آوری شده از ارزان فود بیشترین مقدار (13/2 %) را داشت در حالی که در نمونه گشانی97/1 % و در نمونه مزرعه کمترین مقدار (55/0 %) را داشت. با توجه به تغییر درصد اسانس در نمونه ها می توان گفت با افزایش ارتفاع درصد اسانس گیاه نیز افزایش می یابد. نتایج حاصل از آنالیز ترکیبات اسانس نشان داد که از بین 20 ترکیب شناسایی شده اصلی ترین ترکیبات 8،1- سینئول (3/40، 5/48، 9/49%)، نپتالاکتون (8/34، 7/3، 7/24%) و بتا-پینن (16/6، 4/5، 4/5%) به ترتیب در نمونه های مزرعه، گشانی و ارزان فود مشاهده شد.