راهبردهای اصلاح ژنتیکی گردو در ایران

گردوی ایرانی (persian walnut) یکی از مهم ترین درختان میوه مناطق معتدله است که در سال های اخیر به دلیل ارزش اقتصادی و غذایی بالا، تولید آن در ایران و جهان در حال افزایش است. افزایش تقاضا برای گردو از یک طرف و تنوع اقلیمی و پدیده تغییر اقلیم از طرف دیگر، ضرورت داشتن یک برنامه های اصلاحی برای معرفی ارقام و پایه های سازگار با اقلیم کشور را افزایش داده است. برنامه‌ اصلاح گردو در ایران با مطالعات عاطفی در سال 1362 در موسسه تحقیقات باغبانی ایران آغاز شد. عملکرد و کیفیت بالا، باردهی جانبی، دیربرگدهی، وزن میوه و مغز بالا، رنگ مغز روشن و زودرسی از مهم ترین اهداف اصلاح رقم گردو در ایران می باشد. همچنین مقاومت به خشکی و شوری و پاکوتاهی از مهم ترین اهداف اصلاح پایه گردو در ایران است. به منظور دستیابی به این اهداف، استراتژی های مختلف اصلاحی اعم از اصلاح سنتی (ارزیابی ژرم پلاسم و تلاقی هدفمند) و مولکولی (نشانگرهای مولکولی، تولید گیاه هاپلوئید، انتقال ژن، متابولومیکس، توالی یابی ژنوم، مطالعات پویش ژنومی و ترنسکریپتومیس) بکار گرفته می شود که در این بین نقش بهره برداری از تنوع ژنتیکی پررنگ تر از سایر استراتژی های اصلاحی می باشد. برنامه اصلاح گردو در ایران توسط موسسه تحقیقات باغبانی ایران و قطب به نژادی، به زراعی و فناوری پس از برداشت گردو در حال انجام می باشند. برنامه اصلاح گردو در موسسه تحقیقات باغبانی ایران بر پایه بهره برداری از تنوع ژنتیکی و تلاقی هدفمند منجر به معرفی ارقام تجاری گردو شامل جمال، دماوند، پرشیا، کاسپین، چالدوران و الوند شده است. همچنین برنامه اصلاح گردو در قطب به نژادی، به زراعی و فناوری پس از برداشت گردو منجر به دستیابی به 58 ژنوتیپ برتر و امیدبخش از استان های مختلف کشور شده است که در مرحله ارزیابی پایداری می باشد. به منظور اصلاح پایه های مقاوم به خشکی، برنامه هدفمندی بر پایه اصلاح سنتی (بهره برداری از تنوع ژنتیکی) و مولکولی توسط قطب به نژادی، به زراعی و فناوری پس از برداشت گردو با همکاری گروه علوم گیاهی، دانشگاه دیویس کالیفرنیا در حال انجام می باشد. با توجه به انجام برنامه های هدفمند اصلاح گردو در کشور طی سال های اخیر، به نظر می رسد در آینده نزدیک، شاهد دستاوردهای خوبی در زمینه معرفی ارقام و پایه های گردو سازگار با اقلیم کشور و همچنین ارتقاء جایگاه ایران در تجارت جهانی این محصول خواهیم بود.