بررسی ترکیب های شیمیایی اسانس اکوتیپ های مختلف آویشن شیرازی(zataria multiflora boiss.) در استان فارس

آویشن شیرازی (zataria multiflora boiss.) یکی از گونه های دارویی تیره نعناع (lamiaceae) می باشد که تنها در کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان به صورت خودرو رویش دارد. در پژوهش حاضر، به منظور بررسی کمیّت و کیفیت ترکیب های شیمیایی اسانس اکوتیپ های مختلف این گونه، سرشاخه های گلدار 8 اکوتیپ از استان فارس شامل خفر جهرم، جویم، فسا، آباده، خنج، طشک، داراب و پاسارگاد جمع آوری گردید. اسانس سرشاخه-های گلدار گیاه به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) براساس فارماکوپه بریتانیا استخراج و سنجش اجزای شیمیایی آن به روش های گاز کروماتوگرافی (gc) و گازکروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (gc-ms) شناسایی شدند. محتوای اسانس در محدوده 1/3 تا 6/6 درصد (حجمی/ وزنی) برآورد شد. بیشترین اختلاف میزان اسانس در حدود 5/3 درصد (حجمی/ وزنی) بود که بین اکوتیپ های جویم و پاسارگاد مشاهده گردید. سه اکوتیپ جویم، آباده و فسا به ترتیب با بازده اسانس 6/6، 1/5 و 5 درصد (حجمی/ وزنی)، دارای بیشترین میزان اسانس بودند. تعداد 27 ترکیب در تمامی نمونه ها شناسایی شد که مجموع مقادیر آنها از 1/94 الی 5/99 درصد کل اسانس هر یک از نمونه ها متغیر بود. سه ترکیب کارواکرول، تیمول و لینالول از مهمترین اجزای اسانس سرشاخه های گلدار مورد مطالعه بودند. بیشترین میزان لینالول مربوط به جمعیت پاسارگاد (8/61 درصد)، بیشترین میزان کارواکرول مربوط به جمعیت فسا (60 درصد) و بیشترین میزان تیمول مربوط به اسانس جمعیت خفر جهرم (4/48 درصد) گزارش گردید.