بررسی و آسیب شناسی طنز رادیویی از منظر رسانه اخلاقی مورد مطالعه: برنام ههای طنز شبک ههای رادیویی ایران، تهران، جوان و صبا

در میان رسانه‌های دیداری و شنیداری، رادیو بعد از تلویزیون بیشترین اثربخشی را بر افکارعمومی دارد. از سوی دیگر نیز طنز، اثرگذارترین و اجتماعی‌ترین گونه‌ ادبی است؛ بنابراین ترکیب این دو مقوله؛ یعنی طنزِ رادیویی می‌تواند نقش موثری در زمینه اصلاح و بهبود فرهنگ عمومی ایفا کند. با وجود انجام پژوهش‎ها و تعیین شاخص‎ها و معیارهای طنز مطلوب در رسانه، همچنان آسیب‎های کلیشه‌سازی و استفاده از فرمول‌ها و شگردهای قدیمی برای ایجاد خنده در طنزهای رادیویی و همچنین نبود مرزهای مشخص در به‌کارگیری طنز، هجو و هزل و سایر گونه‌های شوخ‎طبعی طنز رادیویی را تهدید می­کند. به‎منظور تشخیص فاصله وضع موجود تا وضع مطلوب و نیل به طنز فاخرِ رادیویی این سوالات مطرح است که برنامه‌های طنز رادیویی به لحاظ کمیت در چه وضعیتی هستند؟ شاخص‌های طنزِ رادیوییِ مطلوب کدامند و برنامه‌های طنز تا چه حد آنها را رعایت کرده‌اند؟ عناصری چون هجو، هزل، کنایه و ابهام به چه میزان در برنامه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند؟ محتوای برنامه‌های طنز رادیویی تا چه اندازه با معیارهای مطلوب طنز مطابقت دارد؟ پژوهش توصیفی- استنباطیِ حاضر با هدف آسیب‌شناسی طنز رادیویی ضمن بررسی مفاهیم و الگوهای طنز مطلوبِ رادیویی، به تحلیل وضعیت کمی و کیفی طنز رادیویی پرداخته است. ارزیابیِ تعداد برنامه‌های طنز شبکه‌های رادیویی، موضوعات، اهداف، قالب‌ها و انواع طنز، هجو، هزل در بخش توصیفی و تبیینِ ارتباط بین شاخص‌ها، تحلیل محتوا و متن برنامه‌ها در بخش استنباطی و با استفاده از نرم‎افزار spss انجام گرفته است. جامعه آماریِ این پژوهش، کلیه برنامه‌های طنز و سرگرمیِ شبکه‌های رادیویی جوان، ایران، تهران و صبا در بازه زمانی اردیبهشت و خرداد سال 1397 بوده است. حجم نمونه آن، براساس جدول کهن-مورگان و کرجسای 205 ساعت برآورد شد که 23 عنوان برنامه به روش نمونه‌گیریِ غیراحتمالیِ سهمیه‌ای انتخاب شده‌اند و مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. بر طبق نتایج به‌دست‌آمده، بیشترین میزان برنامه‌های طنز و سرگرمیِ رادیویی مربوط به شبکه صباست و 35درصد از کل محتوای پیام‌ها را «طنز»، 27.7درصد ««هجو» و 14.8درصد آن را ««هزل» تشکیل می­دهد. اغلب برنامه‌های طنز و سرگرمی، در قالب نمایش ارائه ‌شده­اند که 35درصد از محتوای آنها «هجو» و تمرکز بیشترِ برنامه‌های طنز بر مسائل اجتماعی، مردم، رفتارها و اعمال آنها است.