حقوق شهروندی کودکان و نوجوانان استثنایی در نظام عدالت کیفری ایران

بزه­کاری و بزه­دیدگی پدیده­ای طبیعی در جامعه است. در جوامع انسانی گروه­های اجتماعی بسیاری از هم قابل تشخیص هستند. برخی از این گروه­ها در علوم جنایی به عنوان آماج­های آسیب­پذیر شناخته می­شوند که در برابر پدیده بزه­کارانه سزاوار دریافت حمایت­های لازم هستند. کودکان استثنایی به عنوان یکی از مهم­ترین گروه­های اجتماعی آسیب­پذیر در برابربزه­کاری شناخته می­شوند. حقوق شهروندی به مفهوم حقوقی است که شهروندان یک کشور به دلیل برخورداری از این ویژگی در آن کشور دارا هستند. برخی چالش­ها در برابر نقش­آفرینی آنان در نظام عدالت کیفری ایران وجود دارد. کاستی­های تقنینی، بزه­دیدگی دوباره، کاستی­های عاطفی و...در شمار مهم­ترین چالش های فراروی حقوق شهروندی کودکان استثنایی در نظام عدالت کیفری ایران است. چاره اندیشی برای مبارزه با چالش های یادشده انتظار افکار عمومی از نظام قضایی کشورمان است که خود به تحقق حکمرانی مطلوب(به زمامداری) در امور کیفری می انجامد. نظام عدالت کیفری باید در دو قلمرو ماهوی و شکلی به سداری از حقوق شهروندی کودکان و نوجوانان استثنایی بپردازد. از دیدگاه ماهوی باید به بازتعریف مفاهیم جرایم ارتکابی علیه این توانخواهان و نیز واکنش مناسب جامعه در برابر آن بپردازد و از چشم انداز شکلی نیز باید روندهای مناسب دادخواهی در فرآیند کیفری و بسترهای کاهش احتمال رخداد بزه دیدگی دوباره آنان فراهم کند. این نوشتار که با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از رویکرد پژوهش های میان-رشته ای نگاشته شده، در پایان نتیجه می گیرد که نظام عدالت کیفری از یک سو دارای کارکردهای بسیار مهمی در راه پاسداری از حقوق شهروندی کودکان استثنایی است و از سوی دیگر باید بسترهای این حمایت را در سازه خود نیز تقویت کند.