تبیین علمی نقش لنگرواری کوه‌ها در گردش سیاره‌ای بادها و چرخه‌های آب و فلزات سنگین بر پایه آیات قرآن کریم

بر پایه یافته‌های علمی در سه قلمرو زمین‌شناسی و هواشناسی و جغرافیا، آیه «وَ القی فی الارضِ رواسیَ اَن تَمیدَ بِکُم»، به نقش لنگری رشته‌کوه‌ها به ویژه در مقیاس‌های پرامتداد و مرتفع برای مهار ناآرامی سپرهای تشکیل‌دهنده پوسته زمین اشاره دارد. پیش از این مفسران «قرار زمین» را در آیه 64 سوره غافر «جعل لکم الارض قراراً» برای انسان منطقی‌تر دانسته‌اند. چراکه کره زمین به خودی خود بیقرار و دارای انواع حرکات مانند چرخشی، گردشی و رقص محوری است. هنگامیکه مرجع ضمیر «کُم» در هر دو آیه لقمان/10 و غافر/64، انسان باشد که ظاهر این دو آیه چنین گواهی می‌دهد؛ سپرهای قاره‌ای زمین را روی گوشته سیال آن می‌توان چون کشتی‌هایی مجهز به لنگرهایی کوه‌پیکر انگاشت که با وجود حرکاتی که نسبت با محیط زیرین و نیز نسبت به یکدیگر دارند؛ برای انسان‌هایی که بر آنها سوار و مشغول کار و فعالیت روزانه هستند، محیطی امن به حساب می‌آیند. این را می‌توان بُعد مکانی لنگرواری رشته‌کوها دانست. در کنار بُعد مکانی یاد شده، آیه پاسخگوی این پرسش نیز هست که چرا امروزه آرام‌ترین سرزمین‌ها به جهت زمین‌لرزه، سرزمین‌هایی هموار یا کم‌عارضه هستند و این بُعد زمانی لنگرواری رشته‌کوه‌هاست چراکه دانش زمین ‌شناسی برای عموم مناطق در خشکی زمین حتی مناطق هموار، در اعصار گذشته زمین‌شناختی، وجود رشته کوه‌ها را گواهی می‌دهد که به تدریج فرسوده، ساییده و به پی‌سنگ‌های ایمن از زمین‌لرزه تبدیل شده‌اند. گذشته از دو بُعد یاد شده، تا کنون تحقیقات متعدد، دو نقش لنگری دیگر را یکی در گردش شتابنده «بادها» در هواکره زمین و دیگری در دو چرخه بی‌وقفه «آب» و «فلزات سنگین» در سنگ‌کره زمین مطرح می‌کند. لنگراندازی موج‌های ناآرام بادهای سیاره‌ای زمین با نام «امواج رزبای» به ویژه در پناه دو توده عظیم کوهستانی با نام «راکی-روشوز» و «تبت-هیمالیا»، سبب ثبات شرایط زندگی برای انسان در دو کرانه شرقی و غربی بزرگ‌ترین اقیانوس جهان شده است. به همین ترتیب از چهار موج سیاره‌ای باد موسوم به رُزبای، دو موج غرب امریکای شمالی و شرق آسیا با ایفای نقش دو توده کوهستانی نامبرده از جابجایی غرب‌سو که ویژگی ذاتی بادهای عرض‌های میانی به حسب اثر چرخش کره زمین است، بازایستاده؛ اعتدال هوا، بارش‌های سودمند و پربرکت را برای این دو سرزمین کرانه‌ای سبب می‌شوند. ثبات موجِ شرق آسیا با ایفای نقش لنگری «تبت-هیمالیا»، توانسته است، این منطقه پهناور را از هندوستان تا ژاپن برای جمعیت متراکم و ساکن در آن که یک سوم جمعیت جهان است، به منطقه‌ای مطمئن برای تولید برنج تبدیل کند. «توده‌های کوهستانی» برای چرخه آب یعنی برخاستن آب از سطح اقیانوس به شکل بخار، انتقال آب توسط بادها به داخل خشکی‌ها و تشکیل ابر و بارندگی و سپس جاری شدن در قالب رودها به سوی خاستگاه نخستین، نقشی لنگری ایفا می‌کنند. بارش‌های جوی‌ در بستر چرخه یاد شده با نزول بر سطح توده‌های کوهستانی و نفوذ در پیکره آنها به ثبات گراییده، برای انسان امکان سکونت، کار و فعالیت‌هایی مانند کشاورزی و حتی گذران اوقات فراغت را فراهم می‌کنند. بر پایه جدیدترین نظریه زمین‌شناسی، مواد گدازان و عموماً حاوی فلزات سنگین مانند منیزیم در زیر پوسته زمین دارای حرکات دورانی هستند. کوهزایی‌ها سبب توقف حرکت بی‌وقفه این عناصر و جایگیری آنها در سنگ‌های آذرین درون پیکره‌های کوهستانی می‌شوند. در دوره‌های بعدی، عوامل فرساینده مانند آب، امکان راهیابی تدریجی این ترکیبات قلیایی را به سطح زمین و در نتیجه غنی شدن خاک کوهپایه‌ها و دشت‌ها فراهم می‌کنند.