تحلیل کاربردشناسانه طراوت معانی قرآنی به عنوان معجزه ای جاودان

قرآن معجزه جاویدان پیامبر اسلام است، لذا وجه اعجاز آن نیز باید ابدی باشد. به ضرورت عقل تنها وجهی که می‌تواند فرازمانی و فرامکانی بوده و همواره همپای تغییرات در حرکت باشد، لاجرم از جنس معنا است. مفسرین سلفی، مخالفان تاویل قرآن و تفسیر علمی و همچنین طرفداران نظریه عرفی بودن زبان قرآن، معانی قرآن را محدود در سطح فهم مخاطبان عصرنزول می‌دانند و نزول قرآن با کیفیتی غیر از این را خلاف عقل می‌پندارند. روشن است که این اعتقاد در حقیقت انکار ابدی بودن اعجاز معرفتی و مفهومی قرآن محسوب می‌شود. از طرفی می‌دانیم که معجزه خارق عادت است، اما خلاف مقتضای عقل نیست. لذا مساله این پژوهش آن است که نوعی تحلیل از تجدیدپذیری معانی قرآن ارائه دهد، به گونه‌ای که اثبات کند، این موضوع مخالف عقل نبوده، بلکه اعجاز قرآن را به واسطه وجود این واقعیت اثبات کند. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و در حوزه علوم زبانشناسی با رویکردی کاربردشناسانه به بررسی مفاهمه قرآنی پرداخته است. در تحلیل کاربردشناسانه کارکرد زبان، گویندگان به اقتضای سطح معرفتی خویش دست به القای معانی می‌زنند و شنوندگان نیز مطابق معرفت خویش می‌فهمند. لذا القاء معانی و فهم آنها، دو مقوله مشکّک هستند. در این تحلیل، اگر متکلم در سطح معرفتی بالاتر از مخاطبین قرار داشته باشد، با معرفت افزایی مخاطبان، سیر فهم می‌تواند از معنای پایه به سمت سطوح فوقانی امتداد یابد و زنجیره ای از معانی طولی و متکامل تشکیل گردد. روشن است که عدم درک معنای پایه زمینه برداشتی در عرض مراد متکلم را فراهم می‌کند. قرآن، معجزه باشد یا نباشد پدیده ای از جنس زبان است و تحلیل فوق در آن جاری است. حال اگر این کتاب از مبدائی فوق بشری و غیبی صادر شده باشد، حتما معانی آن نسبت به فهم‌های مردم عصر نزول و همچنین نسبت به فهم سایر مردمان در اعصار و امصار بعد تا ابدیت شمول معنایی خواهد داشت. حال ما بدون تحمیل به قرآن، معانی جدیدی را که با تکامل معرفت بشری حاصل می‌شوند، به وضوح در بستر تاریخ تفسیر می‌یابیم. این حقیقت نشان دهنده آن است که قرآن همواره حامل معارفی فوق فهم عصری از آن است و لذا اثبات کننده مبداء صدوری فوق بشری و الهی برای این کتاب است. از طرفی در تحلیل کاربرد شناسانه از زبان، این پدیده نه تنها مخالف عقل نیست، بلکه حقیقتی از سر حکمت و جوشان از حقیقت است.