واگرایی ساحت آیات قرآن از ساحات علوم تجربی

مطالعات قرآن‌پژوهی در رابطه قرآن با علوم‌ تجربی دو دسته محصول ایجابی و سلبی دارد. دسته اول به اعجاز علمی قرآن مربوط است. تئوری اعجاز علمی قرآن تاکنون با تقریرهای بسیار متنوع ارائه شده و مبانی علمی و فلسفی مدرن، ظرفیت تقریرهای جدیدتری را هم فراهم می‌آورد. هسته مرکزی همه این بیان‌ها اشتمال قرآن بر مطالبی است که علم‌ تجربی در روند رشد و تطور خود به آن رسیده یا در آینده به آن خواهد رسید. پس قرآن -هرچند به طور تراوشی و بدون نظارت ذات- دستاوردهای این دانش‌ها را پیشگویی‌کرده یا اینکه توسط این دانش‌ها تایید می‌شود. دسته دوم به تعارضات میان مطالب قرآنی با آورده‌های علوم ‌تجربی یا چالش‌های قرآن و علم مربوط است. مطالب موجود در این دسته نیز با همه اختلاف سطح و تنوع دیدگاه‌ها، بر محور وجود گزاره‌های خلاف علم در این کتاب استوار است.پژوهش حاضر که با «توجهات منطقی و معرفت‌شناختی»، مطالعات قرآنی را در شعبه هایی از «حکمت عملی» فعال می‌کند، پس از مروری بر سیر تطور دیدگاه‌ها در نسبت میان قرآن و‌ علم در دهه‌های اخیر و نیز آشکار کردن این واقعیت که نظریه‌های علوم تجربی صرفاً مدل‌هایی ارائه شده توسط دانشمندان هستند که با شواهدی در حیطه توانمندی این افراد تایید شده‌اند و به هیچ‌ وجه حتی ادعای انعکاس جزمی واقعیت را ندارد، اولاً با تحقیق بعضی ‌نمونه‌ها مثل متحرک و کروی بودن زمین ضمن طرح مدل‌های علمی مطرح بدیلِ مدل رایج، نشان ‌می دهد در صورت تعارض چگونه می‌توان به جای توجیه و تاویل و تصرف در متن مقدس، صحت و دقت مدل‌های علمی را به چالش گرفت و ثانیاً با سنخ‌شناسی‌ گزاره‌های قرآنی، این دیدگاه را تقویت‌ می‌کند که ساحت بیانات قرآنی در مقصد، روش‌ها و غایات به کلی از ساحات مدل‌سازی‌های تجربی جداست. لذا این بیانات با آن مدل‌ها نفیاً و اثباتاً قیاس‌پذیر نیست تا اعجاز یا تعارض ادعا شود. در نتیجه آیات قرآنی که گزاره‌هایی قطعی و کاملاً غیرناظر به مدل‌سازی‌های علمی است و از افقی بالادستی القا می‌شود، هم‌رتبه و هم‌تراز گزاره‌های مدل‌های علمی نیست تا موید یا مخالف آنها بوده ‌باشد. گزاره‌های یک متن مقدس از حیث منطقی و معرفت‌شناختی تنها می‌شود با گزاره‌های وحیانی یا عقلانی دیگری تایید یا درگیر شود. این مدعا با توجه به مواردی چون «غایات بیان شده در نصوص دینی برای افادات قرآنی» و «شرایط تاریخی نزول که با شناخت مدل‌‌های علوم تجربی سازگار نیست» و «نوع بیانات قرآنی» مدلل می‌شود.