شناخت قرآن از زبان قرآن از منظر وجوه اعجاز قرآن

شناخت قرآن از زبان قرآن یکی از وجوه برجسته و البته مغفول و ناشناخته اعجاز قرآن است. خداوند متعال به طورگسترده و روشن ابعاد گوناگون کتاب آسمانی مسلمانان را معرفی فرموده است. معرفی قرآن کریم و اختصاص آیات فراوان درقرآن، نشان از اعجاز قرآن دارد. بی شک یکی از مهمترین رسالت‌های اساسی مسلمانان ناخت قرآن است. قرآن میزان شناخت قرآن بوده و منبعی معتبر و ارزشمند در این خصوص خواهد بود. بهترین، ارزشمندترین و معتبرترین راه شناخت قرآن، از طریق خود قرآن است. برجسته ترین تعریف از قرآن، همانا شناختی است که خدواند متعال درباره این کتاب عظیم آسمانی ارائه فرموده است. سزاوار بودن ذات اقدس الهی در معرفی قرآن، قابل مقایسه و سنجش با صلاحیت دیگران نیست. هیچ کس و هیچ چیز نمی تواند بهتر از خود قرآن درباره قرآن اظهار نظر نموده و سخن بگوید. خداوند متعال در بخش‌های سه گانه آغازین، متن و پایان سوره‌های قرآن، تصویری جامع وکامل در زمینه شناخت قرآن برای مخاطبان قرآنی ارائه فرموده است. هدف مقاله حاضر شناخت قرآن از زبان قرآن بر اساس فواتح سور و البته با تکیه بر تناسب آیات، به مثابه یکی از وجوه اعجاز قرآن خواهد بود.بیش از 368 آیه در 75 سوره قرآن اختصاص به ‌«شناخت قرآن از زبان قرآن» دارد. 66 درصد سور قرآنی حاوی آیاتی است که به معرفی قرآن پرداخته که از آن میان 55 سوره مکی و20 سوره مدنی مورد بررسی واقع شده اند. بخشی از این آیات در فواتح سورگزارش شده اند.پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا با استفاده از روش تحلیل محتوای توصیفی و همچنین تناسب آیات به جمع بندی و بررسی آماری کلیه آیات آغازین سوره‌های قرآن اقدام نموده و تصویری جامع از‌ «شناخت قرآن از زبان قرآن در فواتح سور» ارائه دهد. پس از بررسی و مطالعه تمامی فواتح سوره‌های قرآن، داده‌های پژوهش حاکی از آن بوده که موضوع شناخت قرآن در فواتح 35 سوره قرآن (31درصد) و 104آیه ارائه شده و به ترتیب اختصاص به سوره‌های حروف مقطعه (25 سوره)، سوره‌های خبریه (6 سوره)، سوره‌های حمدیه (2 سوره) و سوره‌های امریه (2 سوره) داشته اند. نوع و شیوه طرح موضوع شناخت قرآن در 35 سوره مورد بررسی تحقیق به ترتیب عبارتند از نزول قرآن (19سوره)، ضمائر اشاره (10سوره)، سوگندهای قرآنی پس از حروف مقطعه (5سوره) و استوار گشتن آیات (1 سوره). برحسب ترتیب نزول، 32 سوره مورد بررسی از سوره‌های مکی و سه سوره جزء سوره‌های مدنی بوده اند. اولین آنها در سوره علق و آخرین آنها درسوره رعد گزارش شده است. یافته ها بیانگر اهمیت نقش شناخت قرآن در دوره مکی عصر ظهور اسلام بوده است.جمع بندی نهایی شناخت قرآن از زبان قرآن در فواتح سور براساس الگوی شش مرحله ای تحلیل محتوای پیام به ترتیب شامل موارد ذیل گزارش می‌شوند: 1) تحلیل پیام قرآن (چه؟ و چطور؟ چه چیزی؟) (67 مورد)؛ 2) منبع پیام یا فرستنده قرآن (چه کسی؟ و کی؟) (57 مورد)؛ 3) فرآیند رمزگشایی و رمزیابی پیام قرآن (تاثیر پیام بر مخاطب: «با چه تاثیری؟») (25 مورد)؛ 4) فرآیند رمزگذاری پیام قرآن (چرا؟ برای چه؟) (17مورد)؛ 5) گیرنده پیام قرآن («به چه کسی؟») (12مورد)؛ و 6) مجرای انتقال پیام قرآن (چگونگی ارسال پیام: چگونه؟در چه مجرایی؟) (7مورد).