سامان‌دهی یا سامان‌یابی: مساله کدام است؟

گسترش کمی آموزش عالی و پدیده‌ی توده‌ای شدن آن، ورق تازه‌ای از تاریخ آموزش عالی بود که پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد و به سرعت در سراسر جهان شایع شد. در حدود دو دهه است که گسترش کمی آموزش عالی در ایران نیز به بحثی جدی در میان ذی‌نفعان و سیاست‌گذاران آموزش عالی بدل شده است. مرور تجربه‌های جهانی حکایت از آن دارد که توده‌ای شدن آموزش عالی در کشورهای مختلف اگرچه مشکلات مشابهی را پدید آورده اما هر کدام از کشورهای راهبردهای متفاوتی که ریشه در تفاوت بافت آموزش عالی کشورها دارد، را برای عبور از این بحران برگزیده‌اند. از این رو پژوهشی توصیفی تحلیل در سه مرحله (تحلیل سوات، تکنیک تاپسیس و مدل‌سازی ساختاری-تفسیری) برای پاسخ به این سوال اساسی شکل گرفت که چه راهبردهایی را برای بهبود سیاست‌های گسترش کمی در ایران می‌توان پیشنهاد کرد؟ زیرا به شهادت پژوهش‌های مختلف گسترش کمی آموزش عالی در ایران نیز با مشکلات عدیده‌ای همراه شده است. اگرچه پژوهش حاضر به مدلی برای سامان‌یابی آموزش عالی در ایران رسیده اما واقعیت آن است تا سیاست‌گذار تکلیف خود را با سامان‌دهی یا سامان‌یابی آموزش عالی مشخص نکند هیچ مدل و سیاستی قابل استفاده و اجرا نخواهد بود. سامان‌دهی همان سیاستی است که سیاست‌گذار خود را مجاز به تجویز سیاست‌های ابلاغی می‌داند که با ماهیت دانشگاه در تضاد است اما سامان‌یابی ناظر به آن دسته از سیاست‌هاست که با پاسداشت ارزش‌های اصیل دانشگاهی چون استقلال دانشگاهی شکل گرفته و بر مشارکت تمام بازی‌گردانان برای شکل‌گیری این سیاست‌ها تاکید دارد.