خودگردانی مالی دانشگاه‌ها در عصر توده‌ای شدن؛ راهی برای ساماندهی آموزش عالی ایران

سیر تحوّل آموزش عالی در جهان نشان از تغییرات چشم‌گیر در سطح عرضه و تقاضای دانشگاه است. به این معنا که پیش از جنگ جهانی دوم آموزش عالی تنها مخصوص طبقه‌ی اجتماعی خاصی از جامعه که اشراف نام می‌گرفتند بود و مهم‌ترین هدف آن تربیت این اشراف‌زادگان به منظور تصدّی مشاغلی بود که تنها بر عهده‌ی آن‌ها قرار می‌گرفت. با گذشت زمان و پس از وقایع جنگ جهانی دوم و نیاز به نیروی کار و پاسخ به مطالبات بازار کار و اقتصاد، عرضه‌ی آموزش عالی هم تغییر کرد. به این معنا که دیگر آموزش عالی تنها برای عدّه‌ی محدودی از جامعه ارائه نمی‌شد و افراد بیشتری حق استفاده از آن را داشتند. در این دوران مطالبات اجتماعی و تحولات ناشی از اصلاحات لیبرالی همه را به سمت فرصت برابر و فراهم آوردن فضایی برای استفاده‌ی گروه‌های محروم از امکانات سوق می‌داد. این دیدگاه اجتماعی در قالب مطالبه‌ایی جدّی توانست رویکرد دولت‌ها و حاکمیت‌ها را نسبت به عرضه‌ی آموزش عالی تغییر دهد و آن را وارد مرحله‌ی آموزش عالی توده‌ایی قرار دهد. بیشتر کشورهای جهان چه آن‌ها که در دسته کشورهای توسعه‌یافته جای گرفته‌اند و چه آن‌ها که کشورهای در حال توسعه هستند، در فرایند گسترش آموزش عالی و ورود به مرحله توده‌گرایی با چالش‌های کم و بیش مشابهی در سه حوزه‌ی اصلی منابع مالی، کیفیت و پاسداشت کارویژه‌های سنتی دانشگاه روبرو بوده‌اند (رشیدی،1397).