سند آمایش آموزش عالی کشور؛ چالش ها و تنگناهای عملیاتی شدن

در دهه‌های اخیر سیاست‌های علم و فناوری کشور تغییرات و تحولات زیادی را تجربه کرده است. نسل‌های دوم و سوم و چهارم دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات و فناوری‌ها در کنار گسترش پارک‌های علم و فناوری و شتاب‌دهنده‌ها همه و همه از لزوم تغییر سیاست‌های علم و فناوری کشور در همگامی با تحولات ملی و بین‌المللی خبر می‌دهد. دراین‌بین همواره صحبت از لزوم تدوین و عملیاتی نمودن یک نقشه راه یا سند کلان بالادستی برای بخش علم و فناوری کشور، به میان آمده است. سند آمایش آموزش عالی کشور که در سال 1394 تصویب و برای اجرا ابلاغ گردید، به نظر همان نقشه راه بخش علم و فناوری کشور، به‌حساب می‌آید. در مدت‌زمانی که از ابلاغ این سند می‌گذرد، علاوه بر بحث‌ها در مورد محتوا و ماهیت آن، ابهامات و تنگناهایی فراروی دستگاه‌ها و بخش‌های متولی ایجادشده است. این مقاله سعی در تحلیل چالش‌ها و تنگناهای موجود برسرراه عملیاتی نمودن این سند در زیر بخش‌های مرتبط دارد. شیوه انجام این کار بر اساس مرور منابع و ماخذ در دسترس مرتبط با موضوع بوده است. به نظر می‌رسد، سند هم ازلحاظ محتوا و هم فرآیند پیاده‌سازی (اجرا) دچار تنگناها و مشکلاتی است که مهم‌ترین آن‌ها نبود برش‌های منطقه‌ای/ استانی و برنامه‌های عملیاتی بخشی و بین بخشی لازم، نبود شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های روشن و کارآمد به‌منظور تحقق اهداف پیش‌بینی‌شده در سند، تفاوت مناطق پیش‌بینی‌شده در سند با تقسیمات سیاسی و مدیریت کشور، عدم پذیرش و تمایل همکاری دانشگاه‌های بزرگ با دانشگاه‌های کوچک، ساختار هیئت‌امنای دانشگاه‌ها، کمبود مدیران سطح بالا در برخی مناطق و ساختار بودجه‌ریزی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و فناوری کشور می‌باشد. بر همین اساس بازنگری در حکمرانی نظام علم و فناوری متناسب با اهداف و اولویت‌های سند، پررنگ شدن سهم بخش‌های غیردولتی خصوصاً در بخش فناوری و نوآوری، بازنگری در الگوهای پهنه‌بندی و مدیریت منطقه‌ای از مهم‌ترین الزامات فراروی عملیاتی نمودن سند تدوین‌شده است.