تحلیل آب مجازی برنج در استان‌های مازندران و گیلان با هدف تعیین الگوی بهینه کشت

برنج از عمده ترین و مهم ترین محصول کشاورزی در استا ن های حاشیه دریای خزر بوده و این محصول استراتژیک، نقش بسزایی در وضعیت اقتصادی و بهبود وضعیت معیشتی مردم دارد. خودکفایی در تولید برنج با در نظر گرفتن مصرف بهینه آب به همراه بالاترین میزان عملکرد و بهره وری، در گرو شناخت مناطق مستعد کشت محصول می‌باشد. بنابراین پژوهشی با هدف مقایسه میزان آب مجازی محصول برنج در دو استان مازندران و گیلان که قطب تولید برنج کشور هستند، مجموعاً بر روی 23 دشت انجام شد. بدین منظور از داده‌های هواشناسی، سطح زیرکشت و عملکرد محصول برنج بر اساس آمارنامه محصولات زراعی در سال‌های 89-1388، 92-1391 و 95-1394 استفاده شد. همچنین برای محاسبه تبخیر و تعرق، نیاز خالص آبیاری و باران موثر از نرم‌افزار netwat استفاده گردید. بر اساس ارزیابی وضعیت راندمان آب آبیاری در ایران، راندمان آبیاری برای محصول برنج 55 درصد انتخاب شد. نتایج نشان داد که میزان آب مجازی برنج در سال‌های مختلف (1390، 1393 و 1396) بین 35/1-19/1 مترمکعب بر کیلوگرم در مازندران و 13/2-63/1 مترمکعب بر کیلوگرم در گیلان تغییر می‌کند که وضعیت تقریباً نامناسبی را در گیلان نشان می‌دهد زیرا متوسط بهره وری آب در مازندران 78/0 کیلوگرم بر مترمعکب بوده اما در گیلان برابر 52/0 مترمکعب در کیلوگرم است. بنابراین با سناریوی تغییر راندمان از 55 به 75 درصد، متوسط میزان آب مجازی برنج در طول سال های مورد مطالعه در استان مازندران و گیلان 7/26 درصد کاهش می‌یابد. با سناریوی افزایش راندمان، شاخص بهره وری مصرف آب افزایش چشمگیری داشته و به میزان 26 درصد در هر دو استان افزایش می‌یابد. بدین ترتیب پیشنهاد می‌شود با توجه بروز خشک‌سالی‌های شدید، کاهش بارندگی در سطح کشور و کمبود آب آبی، لزوم کاربرد آب سبز و ارتقای راندمان آبیاری به دلیل رسیدن به بهره‌وری بالا، به‌طور ویژه مورد توجه قرار گیرد.