واکاوی و بازشناسی ابعاد فرماندهی نظامی از دیدگاه حضرت علی (علیه السلام) ؛ با تکیه بر نهج البلاغه

رهبری و مدیریت به معنای رشد و ارشاد و هدایت انسان هاست. قدرت رهبری همان قدرت بر هدایت و ارشاد آنان است. در مفهوم رهبری علاوه بر راهنمایی و ارشاد، سامان دادن و سازماندهی قوای انسانی و تحریک آنها در مسیر الهی نیز گنجانیده شده است. از آنجایی که جهاد به عنوان یک وظیفه مهم و خطیر مدیران و والیان مطرح شده است لازم است که در این باره به ابعاد فرماندهی و رهبری نظامی پرداخته شود؛ چرا که جهاد با دشمن و دفاع از کیان اسلام توسط مسلمانان در جهان بینی توحیدی به عنوان یک ارزش مطرح است و در این بین مولفه های فرماندهان نظامی بسیار حائز اهمیت اند. تحقق عینی ارزش اسلامی در گرو فرماندهی و رعایت قواعد و اصول نظامی است. حضرت علی(ع) به عنوان فرماندهی توانمند، سبک خاصی در نفوذ بر نیروهای رزمنده و سایر مخاطبان مثل مردم، نزدیکان و دشمنان داشتند که برخاسته از وحی و برگرفته از سیره نبی مکرم اسلام حضرت محمد(ص) است. در این مقاله با اتخاذ رویکرد تحلیلی- تاریخی تلاش شده است با مطالعه نامه ها، خطبه ها و حکمت های آن حضرت در نهج البلاغه، اصول حاکم بر سبک رهبری نظامی ایشان شناسایی و تبیین شود. یافته ها نشان می دهد که از دیدگاه حضرت علی (ع) اصولی است که در رفتار فرماندهی با کادر و افراد تحت امر خود به کار می آیند عبارت اند از: 1. خدا و عدالت محوری در برخورد با نیروها؛ 2. اولویت مصالح امنیتی و دفاعی اسلام بر مصالح دیگری، چون مصالح فردی و خانوادگی و... از شاخصه های مهم در فرماندهی و رهبری نظامی می باشند.