موقعیت جغرافیایی ، علل و نتایج جنگ های جمل، صفین و نهروان در دوره خلافت امام علی (ع)

دوران حکومت کوتاه امام علی (ع) شاهد شکل گیریِ سه جنگ معروف جمل، صفین و نهروان میان مسلمانان بوده است؛ جنگ هایی که در عصر نبوی و نیز خلفای پیشین اثری از آنها دیده نمی شود. آنچه در این نوشتار مورد تاکید است، واکاوی موقعیت جغرافیایی، عوامل بروز و نتایج جنگ های یادشده است. در این مقاله، به اثبات می رسد که جنگ های سه گانه داخلی در حکومت نوپای علوی، علی رغم میل باطنی حضرت، بر ایشان تحمیل شد. در تحلیل جنگ اول (جمل)، به سه عامل (داعیه حکومت و عدم تحمّل عدل علوی توسط طلحه و زبیر) اشاره می شود و حقّانیت و مشروعیت جبهه امام علیه السلام به اتکا به روایات، عنوان «یاغی» و «محارب»، کوشش های حضرت در متارکه جنگ نشان داده می شود.در تحلیل جنگ دوم و سوم (صفیّن و نهروان) اشاره می شود که با وجود نافرمانی معاویه و سرکشی و شورش خوارج، حضرت با راهکارهای گوناگون کوشید شعله جنگ را خاموش کند، اما حضرت به مقصود خویش نرسید و آن دو جنگ بر ایشان تحمیل شد.