بررسی اثربخشی مداخله مددکار اجتماعی در زمینه مرتفع ساختن دلایل مخل ثبات ازدواج بر اساس ارزیابی های مراجعین (مورد مطالعه ساکنین شهر نشین استان خوزستان )

مددکاری اجتماعی خصوصاً در سه دهه اخیر بطور بسیار فعالانه ای به منازعات مطرح شده در زندگی زناشویی پرداخته و از نظر تجربه در زمینه ارزیابی نیاز و بکارگیری روش های جدید به موفقیت هایی دست یافته است. معمولاً متخصصین مربوطه در زمینه تعیین اثربخشی مداخله مددکاری اجتماعی در تامین ثبات ازدواج فعالیت دارند، در حالی که مطالعات جامعه شناسی می توانست خدمت شایان توجهی در این امر بجا آورد. یافته های تحقیق درباره نهاد مددکاری اجتماعی در ایران در رابطه با ارزیابی ها و پیشنهادهای مطرح شده در خصوص میزان اطلاع رسانی ساکنین، احتمال مراجعه به مددکار اجتماعی مبتنی بر اعتماد به وی بعنوان متخصص، و هر یک از معیارهای تعیین کننده اثربخشی مداخله مددکار اجتماعی از سوی زوجینی که از خدمات مستقیم در مراکز مربوطه طی پنج سال اخیر بهره مند بوده اند، دارای اهمیت هم نظری و هم کاربردی برای متخصصین، برنامه ریزان و مجریان سیاست های مربوطه دارند.کلمات کلیدی: مداخله مددکار اجتماعی، ثبات ازدواج، خوزستان1.مقدمه: مددکاری اجتماعی در راستای ثبات ازدواج بخش ویژه ای از مشاوره خانواده است که خصوصاً با روابط برقرار شده بین شوهر و همسر و ثبات این روابط سر و کار دارد. و بعنوان مداخله تخصصی مشکلی را شناسایی و تنظیم می کند که تعادل روابط زوجینی را که در شرایط بحرانی بسر می برند، به مخاطره می اندازد. کاری که زوجین مراجع به تنهایی قادر به انجام آن نبوده اند. مددکار اجتماعی با حضور خود برای مدتی در کنار آنها سعی دارد تاثیری مثبت داشته باشد در راستای مرتفع ساختن کانون های ریسک منازعاتشان و بدین ترتیب کمک کند به حفظ ثبات ازدواج. این امر کمک می کند به نه تنها یافتن راهی برای هموار ساختن مشخصاً روابط مناقشه ای زوجین، بلکه همچنین ایفای نقشی سازنده در سالم سازی روابط والد-فرزند، همسران-بستگان.در طول تاریخ عملکرد مداخله مددکار اجتماعی در زمینه مشخصاً امور ازدواج حدود یک قرن پیش در عرصه قضایی شکل گرفته است . لذا در صفوف متخصصین، مددکاران اجتماعی فعال در زمینه تامین ثبات ازدواج خصوصاً به مسایل اثربخشی مداخله مددکار اجتماعی در چارچوب دستورکار دادگاه اشاره می کنند. هدایت زوجینی که به دادگاه درخواست طلاق ارائه کرده اند به مشاوره با مددکار اجتماعی در بسیاری از کشورها روندی جا افتاده است و نتیجه گیری رسمی مددکار اجتماعی در نتیجه این امر تاثیری اساسی بر روی تصمیم دادگاه دارد. از جمله شاخص های اثربخش همکاری دادگاه با مددکارهای اجتماعی مورد قبول بودن اهمیت آن از سوی حقوق دانان است. اطلاع رسانی کافی به حقوق دانان درباره اصول و ترفندهای تخصصی مددکار اجتماعی کمک می کنند که آنها درک درستی از این موضوع داشته باشند که برای هر مورد مشخص رویکرد تخصصی مددکار اجتماعی تا چه حد می تواند برای بازداشتن زوجین از راهکار طلاقی که در پیش گرفته اند موثر باشد. مطالعه منابع نشان داده است که محققین خصوصاً عوامل موثر بر روی اثربخشی مداخله مددکار اجتماعی، اعم از صفات شخص، امنیت تامین شده برای هر یک از همسران و داوطلبانه بودن مراجعه به متخصص را مورد توجه قرار داده اند.مددکار اجتماعی با سختی بیشتری موفق می شود بر مقاومت و موضع قالبی طرف مساعدت گیرنده برای پذیرفتن وی فائق آید و مدت زمان بیشتری را در مقایسه با حالتی صرف می کند که فرد داوطلبانه به وی مراجعه کرده است. مدت زمانی طولانی مورد نیاز است تا زوجینی که غیرداوطلبانه به مددکار اجتماعی مراجعه می کنند به روند مداخله علاقمند شوند و اقدام به همکاری نمایند. مطالعات در زمینه نتایج مداخله و صورتجلسات روند توسط متخصصین شیکاگو نشان داده است که در صورت منازعات زناشویی تناسب بین موفقیت ها و ناکامی های زوجین مراجعه کننده، اعم از داوطلبانه یا غیرداوطلبانه، با هم یا بطور جداگانه، تقریباً یکسان است. موفقیت جزئی یا کامل در هر دو حالت بین 75-60 درصد در نوسان است . اما گروه سوم زوجین احساس می کند که برای یافتن بهترین شیوه برای رفع مشکلات زندگی زناشویی خود نیاز به درک خود، ارزیابی روابطی که در آن زمان وجود دارند و مشخص ساختن برخورد خود نسبت به ازدواج دارند. مداخله مددکار اجتماعی در زمینه تامین ثبات ازدواج همچنین در مواردی از مراجعه به دادگاه نیز اثربخش است که مددکار اجتماعی با ترفندهای تخصصی قادر است مشخص ساخته و به زوجین تفهیم نماید که دلیل روابط پیچیده اشان در نبود عشق متقابل یا عدم سازگاری و همخوانی با یکدیگر نیست و آن را را باید در جایی کاملاً غیر از این موارد جستجو کرد.مددکار اجتماعی هنگام کار با زوجین می تواند تغییری مثبت در نه تنها زندگی زوجین، بلکه در روابط والد-فرزند نیز اعمال کند. ارزیابی نیاز زوجین و برنامه ریزی برای مساعدت به آنها و تامین بهره مندی از خدمات قابل دسترس برای مددجو اغلب مددکار اجتماعی را تبدیل به شاهد درمان «بیماری» خانواده و روند رشد طبیعی آتی می گرداند. خانواده های عملکردی سالم و نهادین تضمینی برای سلامت جامعه هستند و اما رضایت همسران از روابط زناشویی خود احتمالاً مهمترین شرط از میان شرایط مهم ثبات ازدواج است. در این رابطه تحقیقات جامعه شناسی متخصصین مشخص ساخته اند که خانواده های شهری، روستایی، از سطوح مختلف اقتصادی، متعلق به گروه های قومی متفاوت، متدین و غیرمتدین، در رابطه با خانواده سالم مشخصه های یکسانی را مطرح می سازند: تعهد همه اعضاء نسبت به یکدیگر، زمانی که برای با یکدیگر گذراندن اختصاص می دهند، مراوده با هدف شنیدن به یکدیگر و حمایت از هم، مورد تقدیر یکدیگر قرار گرفتن، وحدت معنوی، مهارت های عملی. نبود یک یا چند صفت اثر منفی خود را بر روی تمامی اعضاء خانواده بر جای می گذارد و آنها را تا پایان عمر دنبال می کند. همانگونه که قابل درک است، تامین همه اینها در وهله اول کار همسران است که بمنظور اجرای موفق آن مداخله مددکار اجتماعی در بسیاری از موارد هم بجا و هم به موقع است.