ژاپن از لنز مطالعات تطبیقی آموزش: در جست وجوی تغییرِ معطوف به تحول

دگرگونی های اطلاعاتی، ارتباطی و رسانه ای، آینده ای پرالتهاب و گریزان از مدیریت‌ تغییر و سنجه ارزشیابی های مرسوم را پیش روی جوامع ملی و محلی قرار داده است. گسترش مرزهای خبر، ایده، دانش و اندیشه به ویژه در حوزه آموزش عمومی و عالی، همه جا آهنگ تغییر را به صدا درآورده است. ولی آیا تغییرات پی در پی خلاقیتی نیز به همراه داشته است؟ اگر بلی! چه سطحی از خلاقیت را: توانمند سازی برای تولید کیفی، بهسازی مدام برای افزایش بهروری، یا نوآورهای پایدار برای اثربخشی در لحظه؟، ما کجا ایستاده ایم؟! سامانه آموزش رسمی ایران، از نهم آبان 1290 که قانون اساسی فرهنگ به تصویب مجلس شورای ملی رسید، مسیر بالندگی طولانی را –به ویژه در گسترش آموزش عمومی و عالی- طی کرده است. در عین حال پرسش ها و چالش های قابل توجهی نیز فراسوی ما قرار دارد. برای مثال: آیا دگرگونی های مستمر ('انقلاب آموزشی: دهه 50'، 'تغییر بنیادی: دهه 60'، 'تغییر نظام آموزشی: دهه 70'، 'سند برنامه درسی ملی: دهه 80'، ' و سند تحول بنیادین: دهه90')، آموزش مدرسه ای و یادگیری دانش آموزان را بهبود بخشیده است؟ خلاف قائده های جهانیِ برنامه های بهسازی آموزش و غنی سازی یادگیری (برای نمونه: ژاپن، فنلاند، سنگاپور و...) چه پیام هایی به همراه دارند؟ و چگونه مطالعه آنها به آشنایی زدایی از مسائل پیش روی ما یاری می رسانند؟ برای مثال، این همه تغییر به چه میزان فرهنگ امروز ما را با آنچه گزارش مشاوران ماورائ بحار در سال 1328در مورد ویژگی های فرهنگی ایرانیان به تصویر کشیده اند، دگرگون ساخته است؟نگارنده در این گفتار تلاش می کند بحران جهانی 'تغییر بدون بهسازی' در آموزش را از دریچه تجربه ژاپن و در مقایسه با آمریکا به ویژه در حوزه آموزش عمومی و از لنز مطالعات تطبیقی بررسی کند. برای نمونه به فرهنگ 'معلمیِ مقاوم در برابر معلم' -بخوانید پداگوژیِ مقام در مقابل پداگوگ- در این کشورها اشاره و این پرسش اساسی اندیشمندان آمریکایی (برای مثال: جیمز استیگلر ، جیمز هیبرت، دایانا راویچ، دارلینگ هاموند، مایکل اَپل، لاری کوبَن) را دوباره رونمایی می کند که 'آیا اصلاحات جاری مدرسه ای، آموزش و پرورش را بهبود می بخشد؟'، 'آیا آموزش و پرورش می تواند جامعه را تغییر دهد؟' و 'آیا پژوهش های آموزشی دهه های اخیر، سناریوهای فرهنگی آموزش و یادگیری را بهبود بخشیده است؟'برای این هدف، ابتدا روش مطالعات مقایسه ای مرور و تصویری از فرایند 'مقایسه به مثابه لنز' برای شناخت و دریافت بافت های فهم و عمل دیگری -بخوانید فهم فهم دگری- تبیین می گردد. سپس بر بنیاد این روش، محتوای 'تغییر بدون بهسازی' با توجه به مطالعات مقایسه ای -به ویژه تجربه ژاپن در آینه آمریکا- تجزیه و تحلیل می شود. در نهایت با ارائه شواهد عینی، چشم انداز تازه ای برای تعدیل این شرایط و چگونگی برداشتن گامی به سوی تغییر معطوف به تحول به ویژه با تمرکز بر معلمی- و نه صرفا معلم- در چهار سطح نظریه، رویکرد، روش و ابزار ارائه می شود.