مطالعه تطبیقی کارکرد طنز در آموزش شهروندی با تکیه بر سروده های ابوالقاسم حالت و ناصر فیض

طنز وطنزپردازی نقش بسزایی در بیان مشکلات یک جامعه به‌صورت غیرمستقیم دارد و به تعبیری، روشی برای آگاهی و آموزش افراد یک جامعه به منظور ارتقای آن از جهات مختلف و رسیدن به سطح جامعه ای سالم است؛از این رو بسیاری از منتقدان، رسالت اصلی طنز را «اصلاح جامعه» دانسته‌اند. ابوالقاسم حالت و ناصر فیض ازجمله طنزنویسان صدسال اخیرایران هستند که-هریک با استفاده از تکنیک ها و شیوه های خاص و نیز زبان و بیان ویژۀ خود- عیوب و ایرادهای گوناگون جامعۀ روزگارشان را نشان داده و نقد کرده-اند. با مقایسة آثار آنان،هم می توان به معضلات اجتماعی زمانه شان پی برد و هم از شیوه های آگاهی بخشی-شان آگاه شد. در این پژوهش، اشعار این دو شاعر ازلحاظ محتوا با یکدیگر مقایسه شده‌اند و به این دو سوال پاسخ‌داده‌شده است که هریک از این دو شاعر طنزپرداز، کدام موضوعات اجتماعی رانقد کرده اند و تفاوت عمدة انتقادهایشان در چیست؟ نتایج نشان می‌دهد که عمده ترین موضوعات اجتماعی و فرهنگی مطرح شده در آثار این دو شاعر عبارتند از: سرانۀ پایین مطالعۀ کتاب در کشور ، ایرادات کتب درسی، هزینۀ بالای تحصیل، اعتیاد، فرنگی مآبی، زیارت به قصد تجارت و نظایر آنها.تفاوت اصلی کار دو شاعر،بویژه از حیث شیوۀ پرداختن به موضوعات اجتماعی- فرهنگی،بدین صورت است که بازتاب مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در آثار حالت بیشتر از آثار فیض است. او جزئی‌ترین ضعف های جامعۀ روزگار خود را در قالب طنز و با بیانی توصیفی- انتقادی نشان داده و در آموزش و آگاهی بخشی جامعه کوشیده است؛ اما روش کار ناصر فیض، هم از نظر کمّی و هم کیفی، دیگرگونه است؛ چنانکه هم حجم آثار طنز او بسیار کمتر از حالت است و هم شیوۀ طرح مباحث در آثار او پوشیده تر است؛ تاجایی که به نظرمی رسدبیشتر ازکارکرد اجتماعی طنز به جنبۀ خندانندگی آن نظر داشته است.