تعامل محیطی – فرهنگی در تربیت مذهبی با نگاهی تطبیقی به برنامه درسی ملی ایران و فنلاند

هدف از این پژوهش شناسایی و مقایسه ی ویژگیهای اساسی تعامل محیطی- فرهنگی در تربیت مذهبی ایران به عنوان کشوری اسلامی و فنلاند به عنوان کشوری لیبرال می باشد. با توجه به اینکه تعامل فرهنگی بخش مهمی از مسائل تربیتی در دنیای پیچیده امروز است، به نظر می رسد وضوح بخشی به عناصر مهم آن در این دو دیدگاه بتواند روشنگر نکاتی در زمینه تربیت به طور عام و تربیت دینی به طور خاص باشد. این مطالعه ی تطبیقی با بهره جستن از تحلیل متن برنامه های درسی ملی ایران و فنلاند به عنوان اسنادی که تجسمی از حالت ایده آل تربیت می باشند، صورت می گیرد. روش تحقیق مورد استفاده روش تحلیل محتوای قیاسی و برگرفته از دیدگاه فیلیپ مایرینگ می باشد. در بخش تئوری از دیدگاه خسرو باقری به عنوان محقق تربیت اسلامی و بیستا به عنوان متفکر لیبرال استفاده شده است. فرایند تطبیق در دو مقوله مبانی (مشتمل بر زیر مقوله های شناخت، گرایش و اراده) و الزامات (مشتمل بر زیر مقوله های تعامل، هویت، مسئولیت و خاصیت سیال عمل) صورت می گیرد. یافته ها نشان می دهند که در هر دو کشور به مقوله تعاملات محیطی-فرهنگی توجه شده است اما ماهیت و میزان توجه به آنها به سبب بسترهای اجتماعی مختلف، یکسان نیست. نقطه قوت برنامه درسی ایران در بعد شناختی و فردی و نقطه قوت برنامه درسی فنلاند در بعد تعاملات اجتماعی و روابط فرهنگی است. در برنامه درسی ایران، کانون تعاملات به ارتباط متربی و خدا بر می گردد، در حالیکه در برنامه درسی فنلاند نگاه به تعاملات به سبب وظیفه ی انسانی در برابر اجتماع و دیگران است. در نهایت به نظر می رسد هم برنامه درسی ایران و هم برنامه درسی فنلاند نیازمند بازنگری در برخی عناصر خود هستند و این مقایسه نشان می دهد چه در دیدگاه برگرفته از اسلام و چه در دیدگاه منبعث از لیبرال نقاط قوت و ضعیفی وجود دارد که توجه به آنها به تعامل بهتر در شرایط اجتماعی جوامع امروز یاری می رساند.