مطالعه تطبیقی درخت سخنگو در نگارگری ایران و نقاشی هند

در برخی جوامع، درخت مورد احترام و پرستش واقع می‌شده است. درخت در کهن‌ترین تصویرش، درخت کیهانی غول پیکری است که رمز کیهان و آفرینش است. با توجه به ارتباط تنگاتنگ درخت با زندگی بشر، بسیاری از جوامع حالتی از قداست را برای درخت قایل بودند. رابطه انسان و درخت و قدسیت آن به گونه‌ای در‌آمد که زایش انسان را از درخت تصور کردند و این اعتقاد بخشی از مراسم آیینی، جادویی و هنری برخی از اقوام را تحت تاثیر قرار داد. از سوی دیگر، در برخی از تصاویر این درخت است که از بدن انسان روییده است.درخت سخنگو و درخت واق واق از نمونه درختان افسانه‌ای هستند که در فرهنگ و هنر اسلامی وارد شده‌اند. اشکال واق واق که توسط نگارگران ایرانی ارائه شده‌اند، اختلاط و امتزاج ترکیب‌های تزیینی و تخیلی را به نحو زیبایی به نمایش گذاشته‌اند.در ﻧﻘﺸﻤﺎﯾﻪ ﻫﺎی ﻫﻨﺮ ﺳﻨﺘﯽ اﯾﺮان، ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﻮﻫﻮم و ﺧﯿﺎﻟﯽ در ﮔﺴﺘﺮه ای وﺳﯿﻊ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ.اﺳﻄﻮره ﻫﺎ ﻫﺎ و اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﻠﻞ و ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺎورﻫﺎی راﯾﺞ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻗﻮام )و از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎورﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﮐﻬﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و در ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺪﯾﻊ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﺑﯿﺸﻤﺎری از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻋﺠﯿﺐ و ،( اﻧﺴﺎن اﻣﺮوزی ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﻫﺎی اﻣﺮوزﯾﻦ ﺷﺎن ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻏﺮﯾﺐ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌﯽ ِ ﺑﻪ ﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﭘﯿﺶ روی ﻣﯽ ﻧﻬﻨﺪ .در ﻣﺘﻮن ﮐﻬﻦ ادﺑﯿﺎت اﯾﺮان، از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ، ﻣﺜﻨﻮی ﻣﻌﻨﻮی، ﻋﺠﺎﯾﺐ اﻟﻤﺨﻠﻮﻗﺎت ﻗﺰوﯾﻨﯽ، ﻫﺰار و ﯾﮑﺸﺐ و دﯾﮕﺮ ﻋﺠﺎﯾﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ اﺷﺎراﺗﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﻫﺎ و ، ﻧﻪ در ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺮ آن (ﭘﻨﺪارﻫﺎی ﺑﯿﻬﻮده )ﮐﻪ در ﻣﻌﻨﺎی ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ ﺗﺮش «وﻫﻢ» ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﻮﻫﻮم ﺷﺪه