تعهد هنری و نسبت آن با تعیین جایگاه اجتماعی هنرمند

جایگاه هنرمند در ادوار مختلف تاریخ به سبب تفاوت در مفهوم هنر و رابطة هنر و خرد دستخوش تغییرات بنیادین بوده است؛ از ایدة خلاقة آفرینش که خالق را در مقام هنرمند اول قرار میداد تا عصر سلطة فلسفة دین یا الهیات که در آن هنرمند در مقام صنعتگری صرف مجری ایدههای برتر و سرنمونها بود و خود فاقد هرگونه اعتبار ویژة اجتماعی و یا پس از آن که با ظهور رنسانس هنرمند دانشمندانی پدیدار شدند که با تاکید بر تفوق ایدههای انسانی موقعیت جدیدی را ایجاد نمودند که نهایتاً در قرن بیستم با ظهور هنرِ مفهومی تعریف جدیدی از هنرمند فیلسوف، را به منصة ظهور رسانید. اما با زوال اندیشة مدرن و برپایی نظامهای نقادی آن، ناقوس پایان و مرگ بسیاری از مفاهیم به صدا درآمد. جستار حاضر که با روش توصیفی تحلیلی و با هدف روشنساختن نسبت میان تعهد هنری و جایگاه اجتماعی هنرمند در تاریخ به ویژه در دوران متاخر ایران انجام شده است، نشان خواهد داد که در ابتدای تاریخ هنرمند در مقام خالق، همپایة داستانهای اساطیری خلقت، دارای توانمندی و کنشگری ویژه در امر خلقت است و هنرش در تعهد امر آفرینشگرایانه تعبیر میشود، در حالیکه در ادوار بعد که ایدة هنری از انحصار ذهن و ادراک شخصی هنرمند خارج میگردد، هنر به اندیشه و باور حامیانش تعهداً معطوف و مقید میگردد؛ این امر گرچه اثر هنری را دارای ارج و اهمیت میکند، اما جایگاه هنرمند را به مقام صنعتگری گمنام تنزل میدهد. در عصر خرد، بار دیگر هنرمند با تعهدی که نسبت به خلق اثر هنری مبتنی بر اندیشة فردی به دست میآورد، موفق به کسب مقامی ویژه در عرصه اجتماعی میگردد.