مروری بر اثرات سیاست‌های مدیریت تقاضا در چرخه عرضه-تقاضای آب شهری، کاربرد رویکرد مدل‌سازی عامل بنیان

در دهه‌های گذشته چالش اصلی در مدیریت منابع آب از جمله مدیریت آب شهری، تمرکز بر سیاست‌های مدیریت عرضه بوده است. اما به تدریج افزایش محدودیت‌های اکولوژیکی، مالی و سیاسی، افزایش سرانه مصرف آب شهری، رشد جمعیت و شهرنشینی، آلودگی و غیره، شرکت‌های آب و فاضلاب را ملزم به بهره‌گیری از ترکیب رویکردهای ساختاری و غیرساختاری کرده و آنها را مجبور ساخته است تا به مدیریت تقاضا به‌عنوان یک راه‌حل نسبتاً کم‌هزینه، پایدار و قابل‌اعتماد روی آورند. سیاست‌های مدیریت تقاضا علاوه بر اثرات مستقیمی که بر کاهش میزان آب مصرفی دارند، به‌طور مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد سامانه‌های آب و فاضلاب نیز تاثیرگذار هستند. همچنین چرخه عرضه-تقاضای آب شهری ابعاد گسترده‌ای از جمله جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و غیره را شامل می‌شود و این اقدامات می‌توانند هر یک از این جنبه‌ها را تحت تاثیر قرار دهند. از سوی دیگر، رفتار مصرف آب افراد صرفاً وابسته به سیاست‌های اتخاذی نیست، بلکه به نگرش، رفتارها و عکس‌العمل‌های آنها نیز وابسته است. بنابراین هدف از این مقاله، پرداختن به موضوع مدیریت تقاضای آب شهری در قالب یک چارچوب یکپارچه برای لحاظ تمامی جنبه‌های تاثیرپذیر از این سیاست‌ها و به‌خصوص نقش اساسی و مهم بعد انسانی در این فرآیند و بیان ضرورت مدل‌سازی اجتماعی در تحقیقات مهندسی است. لذا با بررسی پیشینه تحقیقات انجام‌شده در زمینه ارزیابی اثرات مدیریت تقاضای آب شهری از جنبه‌های مختلف، خلاءهای تحقیقاتی گذشته و تحقیقات صورت‌گرفته به کمک مدل‌سازی عامل بنیان در حوزه مدیریت آب شهری و همچنین هدف تحقیقات در حال انجام در دانشگاه تهران، به بحث پیرامون انتخاب این رویکرد برای ارزیابی یکپارچه سیاست‌های مدیریت تقاضا پرداخته شده است.