کارآیی انرژی در تولید گندم با آبیاری از منابع آب زیرزمینی در شرق دریاچه ارومیه (مطالعه موردی: دشت تبریز-آذرشهر)

یکی از روش های بسیار مفید در تحلیل پایداری کشاورزی هر منطقه، ارزیابی بیلان انرژی و بهره وری آن در تولید محصولات کشاورزی است. در پژوهش حاضر، بیلان انرژی و بهره وری آن در دو سیستم خاک‌ورزی حفاظتی و مرسوم در تولید گندم آبی در دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392 در شرایط بهره برداری از منابع آب زیرزمینی در دشت تبریز- آذرشهر با اندازه گیری و جمع آوری داده های لازم، ارزیابی گردید. مصرف مستقیم و غیرمستقیم انرژی در مراحل تهیّه زمین، کاشت، آبیاری، تغذیه گیاهی، حفاظت از گیاه، برداشت و ترابری محصول به تفکیک برآورد گردید. میزان انرژی مصرفی برای تولید گندم در دو سیستم خاک‌ورزی حفاظتی و مرسوم به ترتیب 5/21 و 5/24 گیگاژول در هکتار و میزان انرژی تولیدی دانه گندم در دو سیستم یادشده به ترتیب 4/51 و 50 گیگاژول در هکتار بود. با کاربرد خاک‌ورزی حفاظتی و مرسوم کارآیی انرژی 4/2 و 0/2 و بهره وری انرژی به ترتیب 160 و 140 گرم بر مگاژول به دست آمد. سهم انرژی تجدیدپذیر از کلّ انرژی ورودی در سیستم خاک‌ورزی حفاظتی و مرسوم به ترتیب 45 و 40 درصد به دست آمد. در دو سیستم یادشده به ترتیب 83 و 73 درصد از انرژی مصرفی به تامین و مصرف آب آبیاری، کود ازته، بذر مصرفی گندم و وزن ماشین‌آلات و تجهیزات پمپاژ اختصاص داشت. برنامه ریزی مناسب آبیاری و کم آبیاری، استفاده از ارقام پر محصول گندم، انتخاب مقدار مناسب بذر گندم، برنامه ریزی مناسب کوددهی، استفاده از دستگاه های کمبنیات می تواند راهکارهای موثر در جهت افزایش بهره وری مصرف انرژی در تولید گندم آبی در دشت تبریز-آذرشهر باشد.

energy efficiency to produce irrigated wheat via groundwater resources in the east of urmia lake (tabriz-azarshahr plain)

the evaluation of the energy balance and efficiency in agricultural production is one of the very useful techniques in the analysis of the sustainability of the agriculture. in the current research, energy balance and its productivity were evaluated to produce irrigated wheat via groundwater resources under conservation and conventional tillage practices by measuring and collecting the necessary data for two years of 1391-92 and 1392-93 in tabriz-azarshahr plain, iran. direct and indirect energy consumptions were estimated for land preparation, cultivating, irrigation, wheat nutrition, crop protection, harvest and transportation of the product. the amount of the energy consumption to produce wheat under conservation and conventional tillage practices were respectively 21.5 and 24.5 gj ha-1. the produced energy by wheat grain was 51.4 and 50.0 gj ha-1 for mentioned tillage systems. the energy efficiency was respectively 2.4 and 2.0 and energy productivity were 160 and 140 g(mj)-1 for conservation and conventional tillage practices. the share of renewable energy from input energy was respectively 45 and 40 percent under conservation and conventional tillage systems. in two mentioned systems, about 83 and 73 percent of consumed energy were belong to irrigation water, nitrogen fertilizer, wheat seed and weight machines and pumping equipments, respectively. proper scheduling for deficit and full irrigation, application of high yielding varieties of wheat, selection the appropriate amount of seed wheat, proper scheduling of fertilizer and application of combinative tools are effective strategies to increase energy productivity to produce wheat in tabriz-azarshahr plain, iran.