مقایسه مقادیر شاخص تلفات و ضرایب رواناب رویدادهای بارش-رواناب لحظه ای در رابطه با تغییرات پوشش اراضی حوضه های آبخیز

مقادیر شاخص تلفات (φ) عامل بسیار مهمی در تحلیل بارش-رواناب حوضه های آبخیز می باشد. در این راستا مطالعه حاضر با هدف مقایسه مقادیر شاخص تلفات و ضرایب رواناب رویدادهای بارش-رواناب هم زمان لحظه ای در رابطه با تغییرات پوشش اراضی حوضه های آبخیز لیقوان و هروی واقع در استان آذربایجان شرقی انجام شده است. پارامترهای هیدرولوژیکی مورد استفاده، داده های بارش و دبی جریان لحظه ای می باشند که از ایستگاه های هیدرومتری لیقوان و هروی برای یک دوره 40 ساله (2010-1970) به دست آمد. پس از بررسی رویدادهای بارش و رواناب هم زمان لحظه ای موجود در دامنه زمانی مذکور، 7 رویداد بارش و رواناب هم زمان لحظه ای، برای حوضه آبخیز لیقوان و 7 رویداد با تاریخ-های مشابه برای حوضه آبخیز هروی انتخاب و جداسازی شد و شاخص نفوذ برای هر رویداد محاسبه و با تقسیم حجم رواناب بر بارش نیز در هر رویداد ضریب رواناب محاسبه گردید. در این مطالعه از نقشه های کاربری اراضی حوضه های آبخیز (در سال های 1976، 1989، 2000 و 2010) که در مطالعات قبلی تهیه شده، استفاده گردید. نتایج نشان داد که در رویدادهای همزمان، ضریب رواناب حوضه آبخیز هروی بیشتر از لیقوان می باشد؛ در حالی که، شاخص تلفات حوضه آبخیز هروی کمتر از لیقوان است. این نتایج می تواند به دلیل نفوذپذیری کمتر حوضه آبخیز هروی (خصوصاً در قسمت-های خروجی حوضه) باشد که ناشی از گسترش کاربری های مسکونی، معدن (از سال 2000 به بعد)، جاده و دیگر کاربری های غیر طبیعی است. بنابراین، ضرورت دارد به تناسب کاربری اراضی و اعمال شیوه‌ های مدیریتی صحیح در منطقه بیشتر توجه شود.

comparison of loss index values and runoff coefficients of instantaneous rainfall-runoff events concerning land cover changes in watersheds

the φ values are a very important factor in rainfall-runoff analysis of watersheds. in this regard, the present study aimed to compare the φ values and runoff coefficients of instantaneous rainfall-runoff events (simultaneously) in relation to land cover changes of lighvan and heravi watersheds located in east azarbaijan province. the used hydrological parameters are instantaneous rainfall and flow discharge data obtained from lighvan and heravi hydrometric stations for a period of 40 years (1970–2010). after investigating instantaneous rainfall-runoff events (simultaneously) in the mentioned period, 7 instantaneous rainfall-runoff events for lighvan watershed, and 7 events with similar dates for heravi watershed were selected and isolated and the infiltration index was calculated for each event and the runoff coefficient was also calculated for each event by dividing the volume of runoff on the rainfall. in this study, land use maps of the watersheds (in the years 1976, 1989, 2000 and 2010) have been prepared in the previous studies, were used. the results showed that in the simultaneous events, the runoff coefficient of heravi watershed is higher than lighvan, while the values of φ index in heravi watershed was lower than lighvan. these results may be due to the lower permeability of the heravi watershed (especially in the outlet of the watershed) due to the expansion of urban are, mining (since 2000), road and other land uses. therefore, it is necessary to pay more attention to the suitability of land use and proper management practices in the study area.