پایش وضعیت خشکسالی در دشت های تبریز و مراغه-بناب با استفاده از مدل عصبی- فازی تطبیقی

خشکسالی به عنوان یک پدیده ی اقلیمی تحت تاثیر عوامل گوناگونی بوده و یکی از مهمترین نمادهای وقوع خشکسالی کاهش میزان بارندگی است. ارزیابی و پایش خشکسالی از اهمیت زیادی در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب برخودار می-باشد. با توجه به شرایط اخیر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و روند خشک شدن بی سابقه آن، ارزیابی خشکسالی در این منطقه در حال حاضر یک ضرورت انکار ناپذیر به حساب می آید. بدین منظور در این تحقیق با جمع آوری داده های یازده ایستگاه باران سنجی در دشت های مراغه و تبریز درشرق حوضه آبریز دریاچه ارومیه، اقدام به ارزیابی خشکسالی با استفاده از شاخص استاندارد بارش spi در مقیاس های زمانی9، 12 و 24 ماهه گردید و سپس به تخمین خشکسالی ها با مدل عصبی-فازی تطبیقی پرداخته شد. نتایج این پژوهش نشان داد که شدیدترین خشکسالی با شدت 07/4- در ایستگاه بناب در مقیاس زمانی 9 ماهه، در مهر ماه سال1363رخ داده است. طولانی ترین دوره ی خشکسالی در ایستگاه های هروی، سعیدآباد و مراغه و کوتاه ترین دوره ی خشکسالی در ایستگاه های زینجاب، تبریز و لیقوان با کمترین شدت ها رخ دادند. نتایج تخمین خشکسالی ها با مدل عصبی-فازی تطبیقی نشان داد که مدل anfis توانایی مطلوبی در برآورد شاخص خشکسالی در منطقه دارد و بیشترین ضریب تبیین در ایستگاه مراغه (829/0 = r2) برای مقیاس زمانی 24 ماهه و کمترین ضریب تبیین در ایستگاه سعیدآباد (480/0 = r2) برای مقیاس زمانی 9 ماهه با استفاده از مدل anfis به دست آمد. نتایج پژوهش نشان داد که مدل سیستم استنتاج عصبی-فازی تطبیقی در تخمین خشکسالی در مقیاس زمانی طولانی مدت از دقت بالایی برخوردار بوده است.

monitoring drought in tabraiz and maragheh-bonab plains rain gage stations by anfis model

drought as a climatic phenomenon affected many different environmental issues and generally is associated with the decreasing in average precipitation. evaluation and monitoring of the drought is a fundamental step in proper programming of water resources management. regarding the recent conditions water scarcity in the urmia lake basin, assessment of the drought index in this region is inevitable. this study was conducted to evaluation of the spi index in western parts of the urmia lake basin. rainfall data were collected from 11 rain gage stations in tabriz and maragheh plains. the standardized precipitation index in time scales of 9, 12, 24 months used for studying the drought features and adaptive neuro-fuzzy inference system model was applied for prediction of drought. the results indicated that the most serious (-4.07) drought was occurred in bonab station at the 9 month time scale in october 1984. the longest drought periods were occurred in heravi, saiedabad, and maragheh stations and the shortest drought periods were occurred in zinjab, tabriz, and lighvan stations. the results of spi prediction by anfis model indicated that the model desirably could predict the drought conditions in the study area. the highest value of the coefficient of the determination of anfis model was 0.829 for maragheh station at 24 months time scale and the lowest values of r2 was 0.480 for saiedabad station at 9 months time scale. results also indicated that the capability of the anfis tend to be better at long time scales.