بررسی اثر بخشی احداث سردهنه های آبگیر روی انهار سنتی منشعب از رودخانه زرینه رود

انحراف آب از مسیر اصلی خود، با اهدف مختلف از جمله برای مصارف کشاورزی، آبرسانی به شهر ها، صنایع، تولید برق و غیره با کمک آبگیرها صورت می گیرد. این آبگیر ها یا بر روی سدها تاسیس شده و آب را مستقیماً از مخرن به اراضی یا به هدف مصرفی خاص انتقال داده و یا روی رودخانه ها تاسیس می شوند. احداث سردهنه در ورودی نهرها، باعث تقسیم دقیق حق آبه ها و برداشت بهینه آب از رودخانه و در واقع کاهش و رفع مشکلات آبگیرهای سنتی می شود. هدف از این پژوهش بررسی اثر بخشی احداث سردهنه های آبگیر روی انهار سنتی منشعب از رودخانه زرینه رود (محدوده شهرستان شاهیندژ) است. در پژوهش حاضر با توجه به وضعیت موجود نهرها و توپوگرافی اراضی کشاورزی منطقه، اهداف و اعتبار پژوهش، سردهنه ها در محل انشعاب نهرهای سنتی از رودخانه احداث شدند. نتایج نشان داد که مقدار نیاز ناخالص کل برای آبیاری مزارع در محدوده شهرستان شاهیندژ بعد از اجرای این پژوهش برابر 59 میلیون متر مکعب است. طبق داده های ارائه شده توسط اداره منابع آب شهرستان شاهیندژ، برداشت متوسط آب توسط انهار پنج گانه (آق تپه، حاجی آباد، داشکسن، سردار و آغچلو) قبل از اجرای این پژوهش در طول یک فصل آبیاری، در مجموع حدود 80 میلیون مترمکعب می باشد. بنابراین با توجه به احداث سردهنه ها و امکان مانیتورینگ و کنترل حجمی آب تحویلی به اراضی پایاب انهار به مقدار لازم و جلوگیری از اتلاف آب، مقدار 21 میلیون مترمکعب آب صرفه جویی شده و در مواعد مناسب به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی می شود. باتوجه به نتایج پژوهش حاضر می توان گفت احداث سردهنه ها علاوه بر تنظیم حق آبه ها و مدیریت برداشت از رودخانه اصلی باعث صرفه جویی در میزان آب برداشتی و هدایت مازاد بر نیاز اراضی آبخور هر نهر به رودخانه اصلی و در نهایت به بدنه اصلی دریاچه ارومیه می شود.

investigating the effectiveness of intake inlets on traditional streams ramified of the zarrineh river

the diversion of water from its main route is accomplished with the help of intake for various purposes including for agricultural purposes, water supply to cities, industries, power generation and so on. these intakes are either established on dams and transport water directly from the dam to the lands or for specific consumption purposes or are established on rivers. construction of intake inlets at the inlet of streams, precisely divides the water right and optimal water harvesting from the river and actually reduces and removes the problems of traditional intakes. the purpose of this study was to investigate the effectiveness of intake inlets on traditional streams ramified of the zarrineh river. in the present study, due to the current status of the streams and topography of agricultural lands in the area, the objectives and validity of the study, the intake inlets were constructed at traditional streams ramified of the zarrineh river. the results showed that the total gross need amount for irrigation of the fields in shahindezh city after doing this research was 59 million cubic meters. according to data provided by the shahindezh department of water resources, the average water abstraction by five streams (aqtapeh, hajiabad, dashaksen, sardar and aghchloo) prior doing this research during the irrigation season was approximately 80 million cubic meters. therefore, due to the construction of intake inlets and the possibility of volumetric monitoring and control of the water delivered to the downstreamlands of the streams to the required extent and preventing water loss, the amount of 21 million cubic meters of water is saved and released to lake urmia at appropriate times. according to the results of the present study, it can be said that the construction of intake inlets in addition to water right regulation and harvesting management of the main river and the surplus water on the need for farmland, first to the main river and eventually enters the main body of the lake urmia.