بهینه نمودن الگوی کشت دشت ارومیه با استفاده از شاخص توجیه‏پذیری مدیریتی بر پایه ردپای آب

منابع محدود آب شیرین تجدیدپذیر در نقاط مختلف دنیا، به‏دلیل افزایش شدید تقاضای آب برای مصارف مختلف مورد تهدید جدی قرارگرفته است. در کشور ایران هم‌اکنون 70 درصد کل آب تجدیدپذیر مورد استفاده قرار می‏گیرد، بنابراین از دیدگاه بنیاد کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل، ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد. در این مطالعه از شاخص ردپای آب، که به‏عنوان یک شاخص جامع و جدید در بحث مدیریت پایدار منابع آب مطرح می‏باشد؛ جهت ارزیابی میزان مصرف آب 21 محصول زراعی و باغی مورد کشت در دشت ارومیه طی 25 سال اخیر (2014-1990) استفاده شد. همچنین از دو شاخص توجیه‏پذیری اقتصادی و مدیریتی به‏منظور بهینه نمودن الگوی کشت در دشت ارومیه بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که بیشترین ردپای آب کل را نخود و لوبیا در بین محصولات زراعی و در بین محصولات باغی نیز گردو، بادام و آلو به خود اختصاص می‏دهند. بیشترین مقدار آب سبز و آب آبی نیز مربوط به دو محصول بادام و گردو می‏باشند. با توجه به نتایج، بالاترین ‏توجیه‏پذیری‏ اقتصادی مابین تمام محصولات منتخب در دشت ارومیه مربوط به دو محصول گردو و بادام با مزیت نسبی 2 الی 3 برابری نسبت به سایر محصولات باغی و زراعی است. همچنین دو محصول زراعی کشت پاییزه جو و نخود و محصول باغی انگور دارای بالاترین شاخص ‏توجیه‏پذیری‏ مدیریتی در محدوده مطالعاتی می‏باشد. این سه محصول سازگاری بسیار بالایی با شرایط طبیعی آب و خاک منطقه داشته و می‏تواند جهت کاهش مصرف آب و ‏بهینه‏کردن‏ الگوی کشت دشت ارومیه مورد توجه قرار گیرد.

optimization of cropping pattern in urmia plain based on the concept of water footprint and management feasibility index

due to the sharp increase in water demand for various uses, limited fresh water resources in various parts of the world are at risk of extinction. in iran, 70% of all renewable water is currently used, so from the standpoint of the un commission on sustainable development, iran is in a state of severe water crisis. in this study, the water footprint index, which is a new and comprehensive index in sustainable water resources management was used to assess the water consumption of 21 crops cultivated in urmia plain during the last 25 years (1990-2014). in addition, economic feasibility index (efi) and management feasibility index (mfi) were used to optimize the cropping pattern in the urmia plain. the results showed that chickpea and beans had the highest total water footprint among agricultural crops and walnut, almond and plum among horticultural crops. the highest amounts of green water and blue water are related to the two almond and walnut agricultural crops. according to the results, the highest efi among all selected crops in urmia plain is related to two products of walnut and almond with a two/three-fold advantage over other crops. also, barley, chickpea, and grape have the highest mfi in the study area. these three crops are highly adapted to the climate and soil conditions of the region and it can be considered to reduce water consumption and optimize the cropping pattern of the urmia plain.