بیابان­زدایی و مدیریت مناطق بیابانی

بیابان­زایی عبارت است از کاهش حاصلخیزی اراضی به وسیله یک یا ترکیبی از فرایندها مانند فرسایش آبی و بادی، شوری، تخریب پوشش گیاهی تحت عوامل بالقوه طبیعی و انسانی. دلایل اقلیمی مانند خشک بودن این مناطق و کمبود نزولات جوی، استفاده بی­رویه از منابع آب زیرزمینی باعث تشدید پدیده بیابان زایی می­گردد. بیابان­زایی در ایران اساسا ریشه اقلیمی دارد، اما فعالیت­های انسانی از قبیل فشار توسعه اقتصادی، رشد جمعیت، احیاءغیر اصولی دشت­ها و مراتع برای تولیدات کشاورزی، عدم مدیریت منابع آب، چرای مفرط و بیش از ظرفیت، قطع درختچه­ها برای سوخت و کندن بوته­های دارویی، از عوامل اصلی بیابان­زایی می­باشد. مطالعه و بررسی بیابان­زایی به علت گسترش و وقوع پیامدهای ناگوار بسیار حائز اهمیت می­باشد و هدف کلی این مطالعه اینست که چه عواملی پدیدآورنده این واقعه هستند و چگونه می­توان از بروز آن جلوگیری نمود یا آن را کاهش داد. همانطور که در این مطالعه میسر گشته است می توان با بهره گیری از تحقیقات موردی در مناطقی که تحت تهدید عوامل گسترش دهنده اراضی بیابانی هستند، این موارد را شناسایی نموده و راهکارهایی را که در مناطق مختلف کشورمان، در جهت کاهش عوامل موثر در بیابان­زایی و در راستای بیابان­زدایی ارائه گشته­اند را بررسی کرده و با توجه به امکانات و موقعیت مناطق دیگر، این راهکارها به سایر مناطق نیز تعمیم داده شود. در نتیجه می­توان از روش­هایی از جمله آبیاری جدید، آبخیزداری، ایجاد بادشکن­ها، مالچ­ها و کاشت گونه­های گیاهی متحمل به شوری و خشکی در نواحی حاشیه کویر و سوخت­های نوین در بیابان­ها بسته به منطقه مورد مطالعه بهره جست. همچنین یکی از راهکارهای پیشنهادی، کشاورزی ارگانیک می­باشد که برای افزایش باروری خاک و نگهداری از آن، فواید زیادی دارد و خاک را می­سازد و کیفیت آن را افزایش می­دهد و لذا از فرسایش آن توسط باد و آب، می­کاهد. لذا این متد کشت، راهی است عالی برای جلوگیری از فرسایش خاک و بیابان­زایی. ضمن اینکه در کشاورزی ارگانیک از سموم دفع آفات و مواد شیمیایی استفاده نمی­شود و از کاهش تنوع زیستی نیز جلوگیری می­شود. بعلاوه، کاهش مصرف آب­های سطحی و زیرزمینی، با این روش کشاورزی، به کاهش نمک­دار شدن خاک می­انجامد.