غیر نظامی شدن دریای خزر و دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران و روسیه

نظامی‌کردن دریای خزر، به عنوان مهم‌ترین تهدید سیاسی و نظامی علیه کشورهای ساحلی محسوب می‌شود و موجبات ناآرامی را در مناطق پیرامون این دریا شکل می‌دهد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برخی از کشورهای ساحلی با هدف جلوگیری از سلطه روسیه، نگاهی متفاوت نسبت به منافع ملی و امنیت خود دارند و با همسویی با قدرت‌های خارجی، خواستار حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای هستند. با توجه به قراردادهای 1921 و 1940 سابقه نظامی‌گری در حوزه دریای خزر، تنها به داشتن حق ناوگان نظامی شوروی خلاصه می‌شد. در نشست کارگروه تدوین رژیم حقوقی دریای خزر در باکو تمامی کشورهای حوزه دریای خزر مخالفت خود را بر نظامی شدن بر این گستره آبی تاکید کردند و این در حالی است که بر خلاف اعلان مواضع خود، اقدامات نظامی آنان با رشد قابل توجهی در حال افزایش بود. جمهوری اسلامی ایران نسبت به موضوع غیرنظامی کردن دریای خزر بیشترین تاکید را نسبت به چهار کشور دیگر داشته و همچنین پیشنهاد داد که دریای خزر به عنوان پل دوستی و همکاری بین دولت‌های ساحلی باشد. با این وجود بعد از سال 1990، قدرت و ساختار نیروی دریایی خزر ایران به تدریج گسترش یافت. حفظ ثبات در منطقه خزر بر اساس سازوکارهای دولت‌های منطقه با اولیت جلوگیری از نفوذ کشورهای غربی و بویژه آمریکا در منطقه از مهم‌ترین منافع جمهوری اسلامی ایران و روسیه در خزر می‌باشد.