کارکردهای زبانی و شیوه‌‌های اثرپذیری از مَثَل‌ها در داستان‌های کوتاه فارسی

استفاده از مَثَل‌ها می‌تواند در جهت تفکّر حاکم بر جهان داستان، به پیشرفت آن کمک کند و در جهت معنا افزایی، زیباسازی، هنجارآفرینی، آشنایی‌زدایی و برجستگی زبان به کمک نویسنده بیاید؛ امری که در ساختار زبانی و محتوایی برخی از داستان‌های معاصر به‌درستی نمود یافته است. در این نوشتار، که ﺑﻪ ﺷﻴﻮة تحلیلی- ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ و ﺑﻪ روش کتابخانه‌ای اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، مَثَل‌های به کار رفته در تمامی داستان‌های کوتاه جمال‌زاده، هدایت، آل احمد، چوبک و دولت‌آبادی، ابتدا استخراج و سپس تحلیل و بررسی شده است تا کارکردهای زبانی و شیوه ها و شگردهای بهره‌گیری از آنها نشان داده شود. نتایج نشان می دهد، نویسندگان داستان کوتاه، ضمن تغییر و تصرفات زبانی و گاه معنایی، اثرپذیری‌هایی نیز داشته اند که بیشتر به شیوه هایی چون اقتباس، حل، اشاره و تصویرسازی است. در هنگام اقتباس از مَثَل‌ها، عموماً آل احمد و چوبک، آن‌ها را با همان ساختار اصلی‌ و بی هیچ‌گونه تغییر و دگرگونی در داستان به‌کاربرده‌اند؛ اما جمال‌زاده، دولت‌آبادی و هدایت بیش از دیگران، دست به تغییراتی نیز زده و ساخت مَثَل را با توجه به بافت متن داستان آورده‌اند.