واکاوی تقابل‌های دو گانه در مثنوی‌های عاشقانه نظامی در ادبیات غنایی

منظومه‌های عاشقانه نظامی تحولات عظیمی در فضای ادبی ایران پدید آورده و این مسئله در آثار ادبی بعد از او را نشان می‌دهد. ادبیات جهان دربردارنده‌ی بخش بزرگی از احساسات و عواطف و تفکرات انسانی است که تمامی وجوه زندگی فردی و اجتماعی آن را در برمی‌گیرد. ادبیات حماسی، پایداری، غنایی، عرفانی و... همگی اشاره به مجموع‌های بزرگ از متون دارند که هر یک به فراخور موضوع، حقایقی از تمدن بشری را در بردارند. در این تحقیق به واکاوی تقابل‌های دوگانه در داستان‌های لیلی و مجنون و خسرو و شیرین پرداخته شده است. از مقایسه‌ی دو منظومه‌ی عاشقانه «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» نظامی می‌توان به نتایج جالبی دست یافت ازجمله این‌که این دو منظومه نمایانگر در فرهنگ و ایده‌ای مختلف است. خسرو و شیرین بیانگر ایران پیش از اسلام با آداب ‌و رسوم شاهان ساسانی و فرهنگ باز و سنجیده و لیلی و مجنون بیانگر زندگی قبیله‌ای با تصویری از آداب ‌و رسوم خشک و فرهنگ بسته‌ی اعراب بدوی. عشق در خسرو و شیرین زمینی و مجازی و در لیلی و مجنون در ورای دنیای محسوس است و عرفانی به نظر می‌رسد. عشق «مجنون و فرهاد» و «لیلی و شیرین»، و مرگ آن‌ها نیز بسیار با یکدیگر شبیه و قابل تطبیق است. در خسرو و شیرین، چهره‌ای که بر سراسر داستان اشراف دارد چهره‌ی شیرین است و در لیلی و مجنون نقش برجسته‌ی مجنون کاملاً مشهود است.