آمیختگی سه فرهنگ (عامه، اساطیری و دینی زرتشتی) در منظومۀ مارنامه

از آنجا که احکام ادیان و شرایع، دارای منشایی وحیانی تلقی می شوند، غالباً و به ویژه هنگامی که از پشتوانۀ قدرت برخوردار باشند، کمتر دچار تغییر و تحول می شوند، اما به گواهی برخی شواهد، گاهی میان دین و فرهنگ عامه در حوزۀ احکام داد و ستدهایی صورت می پذیرد. یکی از این شواهد منظومۀ مارنامه است که از متون زرتشتی به شمار می-آید و در ضمن مجموعه ای از رسالات و آثار زرتشتی آمده است. این منظومه تاکنون تصحیح علمی و انتقادی و تحلیل نشده است. در این جستار ابتدا بر اساس نسخ موجود، مارنامه را به روش بینابین تصحیح انتقادی نموده و سپس به شیوه ای تحلیلی و با مبنا قرار دادن نکتۀ فوق به عنوان فرضیۀ تحقیق و استفاده از مدارک و مستنداتی از منابع مختلف به بررسی مارنامه پرداخته ایم. از برآیندهای تحقیق آنکه، از میان سه احتمالی که می توان برای سرمنشا مارنامه در نظر داشت، این احتمال که این اثر از فرهنگ عامۀ بومیان ایران – و نه هند- نشات گرفته، پذیرفتنی تر است. ریشۀ باورهای عامیانه ای که در مارنامه آمده، به دورانی بسیار کهن برمی گردد، زمانی که مار مورد تکریم و احتمالاً پرستش بوده است. ضمناً این تاثیرپذیری احتمالاً در دوران اسلامی، آن هنگام که آیین زرتشت پشتیبان حکومتی نداشت، رخ داده است.