بررسی وضعیت اهل کتاب در دوره های نخستین اسلامی (با تکیه بر مسیحیان وزردشتیان ایران )

همزیستی و ارتباط با اهل کتاب، مساله ای است که از ابتدای رسالت پیامبر اسلام(ص)در جامعه اسلامی و بین مسلمین مطرح بوده است. سقوط دولت ساسانى به معناى پایان اندیشه ها و شیوه هاى رفتارى ایرانیان نبود. بیشتر ایرانیان به تعامل سازنده با آن پرداختند و در سایه آن به حیات خود ادامه دادند. مسلمانان در فتوحات خویش،‌ بر اساس دستورات اسلامی، همواره سه پیشنهاد را به ترتیب مطرح می‏کردند:. پذیرش اسلام؛. پرداخت جزیه و. جنگ. بنابراین اجباری در پذیرش اسلام وجود نداشته است. منابع تاریخی می‏گویند بسیاری از ایرانیان زردشتی ومسیحی با عدم پذیرش اسلام، حاضر به پرداخت جزیه شدند،و براساس 'قرداد ذمه' در سراسر قلمرو حکومت اسلامى از آزادى, امنیت و حقوقى که بر طبق قرار داد ذمه اختیار و امضا نموده بودند برخوردار گردیدند. رافت اسلامى شامل حال آنان شد تا آن جا که توانستند با آسایش و امنیت در آتشکده ها و کلیساهای خویش به امور عبادى خود بپردازند. متاسفانه به دلیل بى لیاقتى هاى برخى حاکمان ظالم که به نام اسلام بر مردم ظلم روا مى داشتندبه خصوص در دوره اموی اهل کتاب دست خوش بى مهرى هایى شدند.