نخستین موالی مکرانی و سرانجام آنان

پدیده موالی یکی از مهم ترین مسائل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دو قرن اول هجری است. با شروع فتوحات اسلامی در سرزمین‌‌‌‌های غیر عربی، به گروه‌‌‌‌های غیر عرب که به روش‌‌‌‌های مختلف به دین اسلام می‌‌‌‌گرویدند، موالی می‌‌‌‌گفتند. بخش عمده‌‌‌‌ای از فتوحات مسلمانان در خارج از جزیره‌‌‌‌العرب، مناطق متعدد ایران بود. نبردهای سرنوشت‌‌‌‌ساز عرب‌‌‌‌های مسلمان و ساسانیان در زمان خلیفه دوم رخ داد. این نبردها منجر به شکست ساسانیان گردید. پس از آن هر یک از شهرهای ایران یکی پس از دیگری به صلح یا به جنگ، توسط مسلمانان فتح می‌‌‌‌شد. در ادامه فتوحاتِ مسلمانان در شرق ایران، مکران در اواخر دوره خلیفه دوم و احتمالا در اوایل خلافت خلیفه سوم به تصرف مسلمانان درآمد. در جریان فتوحات اسلامی و پس از آن، اقشار متعددی از مردم ایران به تدریج به دین اسلام روی آوردند. به ایرانیان تازه مسلمان، موالی می‌‌‌‌گفتند. بخشی از ایرانیان تازه مسلمان شده، از اهالی مکران بودند. یکی از افراد سرشناس این منطقه که در جریان کشمکش‌‌‌‌ها و زد و خوردهای نظامی، به دین اسلام روی آورد و با مسلمانان صلح نمود، فرمانده بخشی از اسواران ایرانی به نام سیاسوار بود. علاوه بر این، سه گروه از اهالی مکران یعنی؛ زط، سیابجه و اندگار نیز پس از اسارت توسط مسلمانان در بصره سکنی داده شدند. چگونگی اسلام‌‌‌‌پذیری این دسته از موالی مکرانی و نقش و جایگاه آنان در مناسبات و حوادث پس از آن، مساله اصلی نوشتار حاضر است. هدف این نوشته معرفی نخستین اسلام‌‌‌‌آوران اهالی مکران و تبیین سرنوشت آنان در حوادث بعدی است که با استفاده از منابع کتابخانه‌‌‌‌ای به شیوه توصیفی - تحلیلی نگاشته شده است.